21469 IMGV39 29

typ lektury ukurtahowany wedle norm poimki XlX-wucP*l Był on bowiem ukonstytuowany na uznaniu prymatu eal°śc‘ (•kitu nad jego poszczególnymi fragmentami

Powieść według Witkacego mogła być zbiorem lutnych fragmentów (JuwalkOw*). ponieważ autonomiczni.* rozpatrywana .cząstka" utworu — w prseciwtońslwio do jogo całości — mogło być .bezpośrednio" działającą konstrukcją. -Kunstru-kcyjność" tych kawałków ujawniała aię tylko w jeden zpoeób— przez intensyfikację stylistycznej płaszczyzny utworu.

Inaczej mówiąc, powieść staje się dziełem sztuki wówczas, gdy wartością w powieści okazuje się jej „kawałek” (BK, 142), a jednocześnie — ponieważ .kawałek" ten junt tworom stylistycznym — literackoić .powieści-worka" ujawnia się w zdarzeniach międzysłownych. Wszystko to było sygnałom wyjąt, kowo ostrego konfliktu z normami gatunku skupionymi wokół kategorii JotaliW oraz z wynikającym z nich typem lektury powieści realistycznej.

Odrzucając przedmiotowe założenia .powieści normalnej* (.gdzie wszystko jest takie, jakie jest" — BK, 142), Witkacy odrzucił też jej założenia stylistyczne jako specyficzny i|msóh wypowiedzenia się autora' (BK. 143). Negatywna realizacja stylistyczna gatunku polegała jego zdaniem na tym, u język w tych utworach jiic przekracza drobnych wariacji zupełnie adekwatnego dostosowania kombinacyj słów dla możliwie wiernego odbicia danego stanu rzeczy” (ibid.). Ton typ ubiorów nazywał Witkacy wartościiyąco .prozą opisową" i przeciw stawiał jej .literaturę właściwą" jako przykład dziel sztuki (BK. 171). „Opisowośó" i „literacko**", o czym jeszcze wspotmą w dalszych częściach tego rozdziału, tworzą w teorii powieści Witkacego wyraziste przeciwstawienie.

do którego nasypane są bez żadnego ładu prześlicznie oszlifowane rótnobir* ne drogie kamienie, kamee, bibeloty t kości iloniowej ciy diabli wiedzą ica-go* (BK, 134). Podobnie o prozie Schulza .uważam, te niektóre kawiłki jąi prozy są małymi utworami w Czysta) Formie* {TwórttoK liUncka Bmami Schulza, .Finn” 1934, n-ry 34, 35, BK, 192). Zdaje aią. tc witkacowikńj ił«

Czystej Formy mogąpej ujawnić mą w Junrsłku*. w bagmenOeulwweiiłh

dąrego dziełem Czystej Formy, mc rozumiał Irzykowski, gśy psslwwsb otrtść: w koncepcji Witkacego .lekceważy się np w»iyztka* foray ■*** rueuroczyste. nie uważa się ich juz właściw ie ta prsweznty preśwt utptyo-ny Wprawdzie w artykule o utworach Wata Witkiewicz przytow *■ formy i rozważa je — może z protekcji—«uł> tptne formy, ale w Mścsrmju un bibę Iow atoić | .)* (W ll_ s. 99)

Rozdział II

NARRACJA JAROCKA KONWENCJI! JKi ,_;ł KBSZK ZNACZENIA": PRZEDWOJENNA P^RO/ WITOLDA GOMBROWIC ZA

, _w    * l-ⁿ'enly stanowią wyznaczniki .li terackości *

••ftcr^Pw^W." "^Łl '-°^rku P'»d«lawową cechą stylu lego typu nawianychWielokrotnie rnuwatono. *e

tych utworach narrator o wyraźnym nacochowi    ^to

postaci utywąją stów

«_ł.iopodi^a,;^r«ri^cr5r^hcyv^,r’', ^w,,k-^cy — ■

wonie pojęć jako jakJLri «rty?«»™ “    ~^OW* ^JM*

nieobco ^rakiemu i

zarzutów o „zaśmiecam, powieści W. waiys^clT.o V* rsch spotkać bowiem molna szereg i-nninóJ^n ^y< '* ^u. dyscyplin szczegółowych, wokół których

nokrotme akcja semantyczna (kalambury, paradoksy zde™-rue treści konkretnych z pojęciowymi erc... Pojawia,*' ST™, me tylko w d.^og.ch n. tematy intymne

istotnych (u Witkacego), lecz najbłahszych Życiowych sytuacjach bohaterów — jakby każda z nich była iluatracją jakie* tezy filozoficznej. Z jednej strony „pojęciowość* słownictwa wypiera te jednostki, które pełniły funkcję leksykalnego, .dosłownego" ekwiwalentu przedmiotówoś ci,* drugiej — ujawnia nieustanne wycieczki autora, narratora i bohutorów w żywioł mowy pozaliterackiej (dyskursywnej). Jednym z uzasadnień .po-jęciowości" jest tu programowe „tomatyzowanie" sensów poszczególnych zdań (w opozycji do konwencja sugerowania znaczeń — BK 143). Najdoskonalszym przykładem powieści metafizycznej jest bowiem dla Witkacego taki utwór, w którym pogląd .metafizyczny" autora jest nie tylko rozpoznawany w „stylu" narracji. lecz jest także bezpośrednio wypowiedziany: w powieści „mów wyrośnie — pisze Witkacy — albo nie mów nic" (BK, lfiO; Ns, t. I, s. 89). W ten sposób kategoria „pojęciowości" także uzasadniała dominacji,' narracji wszechwiedzącej nad postaciami i światem .przedstawianymi Trzecim obszarem przejawiania się kategorii „pojęcio-wości" — po leksyce i pozycji narratora -— jest sfera zjawisk między- i wewnątrz wyrazowych obejmująca nadorganizaęję brzmieniowo-snaczeniową wyrazu <0 czym piszę niżej).

Iwo-

“6-2Ś1

. maooanl*. u w powi«*ci „autor. z kJapnmi koło oczu, jalc atrachliwy ko6. unika wiulkzh rzeczywistych i poiornych nawet dyerseji wydąje siai,nlMluaxn. |...)-(N«. i 1. • 26).

71