21915 lichtarski (22)

44 1. Przedmiot i ewolucja a>uki o prodtitbiontwic

Literatura

Cl] Aktu ca AA, Demtett R: Produetion. * format to* coiu and economic organisation. „Ameńcan Economic Review" 1972 nr 62.

[2]    Btumol W.I.: But men Bekanour. Vatue and Growlk. New York MtcMilUn 1959.

[3]    Berle A. A, Mcani G.C: The Modern Corporation and Prtrate Pt oper ty New York: MacMillu 1933.

[4]    CoŁte R.R: The natwe of the firm. _£conomłCł" 1937 nr A

[5]    CoOił D, Montgomery G; Competing on raourcts itratrgy m the 1990s. JłanranJ Bnunest Review" 1995 July-AuguU

[6]    Euenhart K M Agency thtory: an asseiunent and reniew. „Academy of Management Review' 1989 vot 14 nr 1.

[7]    Galbrailh J.K.: Ekonomia w perspektywie Wanrawa: PWE 1991

[I] Jandan M: Corr nmpetence: *hai doei U meon m proetiee. ,I.on* Rangę Ptanning" 1998 voł 31 nr 1.

[9] Lange O.: Ekonomia polityczna T. L Warszawa: PWN 1959.

[10]    Rost S. A: The economic throry of agenty the prinnpal i problem. „American Economic Reriew" 1973 nr 62.

[11]    Sanchez R , Heeae A; Reinnenting strategie managemeni: nem theory and proetiee for eompeten-ce-bated competiticn „Europom Management JournaT 1997 voL 5 nr 3.

[12]    Simon H.A: A beharioral model of rat to na! choice. _Quarterty Journal of Economka’’ 1955 nr 69.

[13]    WiUiamson O. Ej Crtdtble eommitmentz using hastagn to jupport etc hangę .American Economic Rcv»w' 1983 nr 73.

Rozwój wiedzy o zarządzaniu przedsiębiorstwem

1.6.1. Okres przednaukowy

Omawiając przedmiot nauki o przedsiębiorstwie zwracaliśmy uwagę, że nowoczesne ujęcie tej nauki obejmuje także elementy zarządzania. Wydaje się więc celowe wprowadzenie w tym rozdziale kilku zwięzłych informacji o rozwoju wiedzy o zarządzaniu, zwłaszcza o zarządzaniu przedsiębiorstwem.

Korzenie wiedzy o zarządzaniu sięgają głęboko w przeszłość, jak o tym świadczą inskrypcje na glinianych tablicach pochodzących ze starożytnego Babilonu i Persji, a także uwagi na temat kierowania zbiorowościami ludzkimi zawarte w Starym Testamencie.

Do końca XIX wieku jednak wiedza o zarządzaniu sprowadzała się do nie usystematyzowanych i nie zweryfikowanych zaleceń i twierdzeń. Dlatego cały ten okres możemy nazwać przednuukowym.

45

SA Rozwój wiodły o ranądiAniu praduęłaoritwgn

W tym okresie źródłem obserwacji i doświadczeń w dziedzinie zarządzania byty przede wszystkim największe i najsprawniejsze z ówczesnych organizacji, tj. państwo, kościół i wojsko. Rewolucja przemysłowa i towarzyszące jej przemiany stworzyły warunki do masowego rozwoju przedsiębiorstw, które w dążeniu do racjonalizacji działania dostarczyły nowych bodźców do rozwoju wiedzy o zarządzaniu, głównie o zarządzaniu przedsiębiorstwem.

Te nowe warunki spowodowały jeszcze w okresie, który nazwaliśmy przed-naukowym, pojawienie się prekursorów przyszłej nauki o zarządzaniu. Należy do nich zaliczyć R. Owena (1771-1858) i Ch. Babbagc^fa (1792-1871). Pierwszy z nich znany jest z reform, jakie wprowadził w zarządzanej przez siebie przędzalni w New Lenark (w Szkocji). Przedsięwzięcia, które poprawiły warunki pracy i życia robotników w kierowanej przez niego fabryce, uzasadniał on tym, że lepsze warunki życia pracowników przyniosą wzrost produkcji i zysków.

Drugi z wymienionych prekursorów. Ch Babbage. badał sposoby zwiększenia wydajności operacji przemysłowych. Będąc z wykształcenia matematykiem — twierdził, że zastosowanie metod nauk ścisłych do badania procesów pracy zwiększyłoby jej wydajność i obniżyło koszty. Podkreślał również wielkie znaczenie podziału pracy dla rozwoju jej wydajności

Mimo pojawienia się prekursorów przyszłej nauki, jej powstanie nastąpiło dopiero na przełomie XIX i XX wieku.

1.6.2. Okres klasyczny

Do powstania nauki o zarządzaniu przyczynili się trzej wybitni uczeni: F. W. Taylor (1856-1915), H. Fayol (1841-1925) i M. Weber (1864-1920). Prace ich powstawały niezależnie od siebie, a sami autorzy wywodzili się z różnych krajów i środowisk społecznych.

Amerykanin Taylor, z wykształcenia inżynier, o wielkim doświadczeniu w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem przemysłowym, opracował zasady naukowego zarządzania, które przedstawił w opublikowanej w 1911 roku książce pod takim właśnie tytułem {Principles of Scientific Management). Zasady te obejmowały:

=» Rozdział planowania od wykonania, naukowe opracowanie każdego elementu pracy ludzkiej i oparty na nim daleko rozwinięty podział pracy.

=* „Naukowy" dobór, szkolenie i doskonalenie robotników.

=» Kontrolę wykonania zadań przez zarządzającego.

=> Zróżnicowanie bodźców finansowych i powiązanie ich z wynikami pracy.

=» Oparcie organizacji przedsiębiorstwa na funkcjonalnej strukturze organizacyjnej.

Ucieleśnieniem tych zasad stała się taśma produkcyjna Rozpowszechnienie zasad „naukowego zarządzania” miało skutki zarówno pozytywne, jak i negatywne.