22644 Re exposure of DSC03372

3. Osłabienie władzy centralnej i próby jej umocnienia

Dynastia Sewerów jeszcze sprawnie sartądsala całością wielkiego Imperium Po zamordowaniu jednak ostatniego ją( przedstawiciela, Aleksandra (23A r.), narastający w państwie kryzys znalazł swe odbicie w osłabieniu władzy centralnej. Cesarzem został z woli armii Makaymtnu* Trak (235 238 rktóry roi po. czął swą karierę jako prosty tołntera. pochodzący z rodziny ubogiego wletnlaks wTraąji. Nowy cesarz podjął energkane kroki w celu odparcia najazdów Unitów, Sarmatów oraz plemion germańskich. Maksyminus pomijał zupełnie zenat, któ> ry odniósł się t nienawiścią do nowego władcy. Wyrazem niezadowolenia kręgów arystokracji stało się powstanie w Afryce Miejscowi właściciel* ziemacy i pomocą licznych kolonow ze swych mąjątków i organizacji arystokratycznych młodzieńców (uiotnes) t Thysdrus dokonali przewrotu politycznego i powołali ni tron Gordiana l i jego, syna Gordiana 11t238 rA Na wieść o wypadkach alty-kańskich senat ogłosił detronizację Maksymina. Wojska rzymskie w prowincji Numidii i jej namiestnik, Kape&anus. pozostali jednak wierni cesarzowi, co zadecydowało o klęsce i śmierci obu Gordianów. Powstanie afrykańskie trwało tylko 22 dni, ale stworzyło legendę Gordianów W wyniku walk w srnncj Italii zginął z kolei Maksyminus, zamordowany przez swych kołnierzy. Zginęli równie! dwaj cesarze powołani praea senat, Puptenus i Balbinua. Cesarzem został ostatecznie 14-łensi wnuk Gordiana 1. Gordmn III <238-244 rA

Nastąpi! okres ciągłych zmian na tronie rzymskim, legiony wynosiły nowych cesarzy i obalały ich, jeśli tylko chcieli przywrócić dyscyplinę w armii i ograniczyć hojność wobec Żołnierzy. Doszło do tego. te w III w. n.e. żaden cesarz nie dożył spotęnę starości, więksaość władców została zamordowana. Dojście do purpury cesarskiej azystawano często drogą zamachu na poprzednika. Tak doszedł do władzy np Maksyminus czy Decjusz, który stanął w 249 r. na czele spisku przeciwko Filipowi Arabowi. Nowy władca, Decjusz (249-251 r.), był energicznym wodzem, obrońcą rzymskich tradycji i jedności Imperium. Jednocześnie zwalczał z wielką zaciekłością wszelkie siły odśrodkowe w państwie, czym tłumaczy się zarządzone przez Decjusza pierwsze masowe prześladowanie chrześcijan. Wojowniczy cesarz zginął na poła bitwy pod Abrittus, co było faktem bez precedensu w historii cesarstwa. Historiografia senatorska pozytywnie oceniła tego władcę uzrtając go za wcielenie cnót starorzymskich.

Zupełnie inną ocenę antycznej historiografii uzyskał cesarz Galienus (258--268 rJ, choć był przedstawicielem starej arystokracji. Jego ojciec, senator P. Licy-niusz Walerian <253-260 r.), rządził przez siedem lat wspólnie z synem; doszli oni do władzy po dwóch fałach zamętu i ciągłych uzurpaeji, jakie nastąpiły po śmiem Decjusza w 251 r. Walerian próbował kontynuować jego tradycje, co wyraziło się także we wznowieniu prześladowania chrześcijan. Cesarz ten dostał się pod Edessą do niewoli perskiej <260 r.), było to wypadkiem jeszcze bardziej wstrząsającym dla opinii publicznej nil śmierć Decjusza na polu bitwy. Przez osiem lat Galienus rządził sam (260-268 r.)i to w okresie najtrudniejszym dla państwa rzymskiego, kiedy wznowiono najazdy na Wschodzie i Zachodzie oraz

U Mara Kurukulla INmiioI, MilHUm Narodowa)

dopuszczano się ciągłych uzurpaeji (tradycja mówi z pewną pnezadąo rządach 30 tyranów).

Obraz Galiena dany przez historiografię jest na ogól bardzo ujemny, oatro ocenili go wszyscy historycy rzymscy, inaczej jednak przedstawili go historycy greccy, a także pisarze chrześcijańscy. Galienus wydał bowiem w 260 r. edykt ogłaszający zasady tolerancji religijnej, twierdził w nim, te z obcymi tradycji kultami religijnymi trzeba walczyć za pomocą idei, nie zaś siłą. Galienus był człowiekiem bardzo wykształconym, interesował się sztuką i filozofią. Do kręgu bliskich mu osób należał największy filozof epoki, Plotyn. Inny obraz tego cesarza dąją również monety i dzieła sztuki, w których Galienus programowo nawią

zywał do czasów Augusta. W polityce religijnej Galiena widać wiele podobieństw

do założeń Augusta, ale cechował go duch szerokiej tolerancji religijnej, dążenie

do powiązania kultów popularnych wśród ludu i wojska, a zwłaszcza kultu Sol. Galienus nie próbował pozyskać sobie arystokracji senatorskiej i ogółu wielkich

właścicieli ziemskich, szukał oparcia w municypiach, w armii, wśród drobnych i średnich rolników.

Galienus zdawał sobie w pełni sprawę, te państwo rzymskie nie przełamie

trudności zewnętrznych i wewnętrznych bez podjęcia poważnych reform Prze

prowadzał je konsekwentnie, czym wywołał nienawiść stanu senatorskiego. Pierw-

| sza reforma Galiena polegała na odsunięciu senatorów od stanowisk kieiowni-l    czych w armii. Wzorem dla nowej organizacji stały się funkcje ekwidrich praefec-

\    ii Usgionis, powołane przez Septymiusza Sewera w trzech nowych legionach

58$