22742 ScannedImage 19

n:i polityczne wydarzenia i /i: o politycznym zachowaniu (wyhoi.-e) decyduje przynależność religijna?

2. Czyż nie mamy do czynienia z odrodzeniem sic religijnych prądów hmdamcnialisisc/nycli. posiadających również konsekwencje polityczno. jak lo widać na przykładzie Iranu?

Pierwszy znrz.nl dotyczy niezwykle zajmującego obszaru granicznego badań v dziedzinach politologii i socjologii religii. W.<ród zachodnich społeczeństw istnieje cały szereg reglamentowanych przez państwo obszarów cizia lania, gdzie Kościoły rcpiczenlują tradycyjne wartości, które jednak mogą podlegać realizacji tylko przez, ustawodawstwo państwowe i lo w pewnych okolicznościach: kwestie antykoncepcji, przerywania cić|ż.y, wychowania religijnego w szkołach, rozwodów — by wymienić tylko ważniejsze. Szanse Kościołów im to. ahy w celu. realizacji swych opcji móc sięgać po sankcję państwowy zmieniaj;! się w zależności od poziomu społecznej akceptacji. Jeśli jednak rozważać rozwój przebiegający w zachodnich społeczeństwach w dłuższym odcinku czasu, to nic sposób nie zauważyć, że tylko w rzadkich wypadkach udało się Kościołom zatrzymać lub zgoła przeszkodzić w zmianach, najczęściej ich możliwości ograniczały się do wprowadzania nicklóiych korektur.

()hscrwacja ta pozornie przeczy nie ulegającemu kwestii rozpoznaniu, że w wielu społeczeństwach wybory polityczne wydają się być uwarunkowane przynależnością religijną⁵⁴, chociaż zarysowują się tli tendencje niwelujące. Należy wziąć pod uwagę, że preferencje partyjne są bardzo stabilne i w odniesieniu do danego regionu mogą się wywodzić z długiej tradycji. Tak na przykład mocna pozycja CDU na wiejskich obszarach o tradycji katolickiej stanowi spuściznę po starej Partii Centrum i pochodzi z czasów Kulturkampfu. podczas gdy wiejscy wyborcy tej samej partii np. w Szlezwiku-IIolszlynie glosują na nia jako na następczynię ONVP. Podobnie daje się to pokazać w odniesieniu do t ISA: nieznaczna przewaga demokratów, jaką mają u katolickich wyborców nie wynika z katolickiej orientacji partii, ale raczej stąd, że reprezentuje ona interesy dolnych warstw z. obszarów wielkich skupisk miejskich, szczególnie Wschodu, których przedstawicielami byli stosunkowo późno przybyli imigranci katoliccy - Irlandczycy. Włosi i Polacy. Ściśle kościelne treści z reguły

⁵¹ li. HI ;i ak cii hu rg. Kirrhlirlte /?/Wimt> imtl WahUcrhaUrn. 1967; G. Lcnski. The

Religinus Timor. 1961.

%

nie stają się tematem przedwyborczej walki partii chrześcijańskich, o ile mają one realną szansę zdobycia władzy.

Drugi zarzut nie może być jeszcze w pełni zbadany. To, czy w Iranie mamy do czynienia ze szczególnym przypadkiem, który daje się wyjaśnić przez, wskazanie na szczególną sytuację w kraju, gdzie szyiz.m stał się religią państwową i w ten sposób ugruntował szczególnie niepewną relację państwa i religii, albo też czy zaznaczają się lu jakieś głębiej przebiegające trendy, nie może zostać rozstrzygnięte. Pewne jest jednak, że społeczeństwa w sytuacjach kryzysowych mogą zwracać się do elementów religijnej tradycji, które wydają się być już historycznie przestarzałe⁵⁵.

f. Religia a wojna⁵⁶

Podejmowany przez Kościoty chrześcijańskie wysiłek, zmierzający do utrzymania pokoju światowego, nie może przesłonić faktu, że z perspektywy historii religii nie zauważamy sprzeczności pomiędzy religią a wojną. Pod pojęciem „wojna” rozumiemy tutaj regulowany przez państwo, bazujący na przemocy stosunek wymiany z innymi społeczeństwami. We wszystkich społeczeństwach, którycli rcligic reprezentują typ diffused religion, nic istnieje, jak się zdaje, problem zintegrowania religii działaniami wojennymi. Na przykład czynności religijne stanowiły nieodłączną część rzymskiego sposobu prowadzenia wojny. Nawet jeśli system religijny wyodrębnił się tak dalece, że ściśle pacyfistyczne wartości zaczynały dominować, np. w Indiach, to zawsze starczało teologicznych możliwości usprawiedliwienia wojny; Bhcigawad-Gita jest doskonałym tego przykładem. Także buddyjskie społeczeństwa południowej Azji prowadziły wojny. A zaletn i w tym wypadku wydaje się, że motywy religijne generalnie nie są w stanie przeciwstawić się działaniom generowanym

II. Ci. Kippcnbcig, Religion wid Polilik im Iran, 1981; W. Miildinann cl nl., Chilia.snm.s wid NaiMsmia. 1961; M. Laubschcr. Kri.se wid Erolnlion, w: P. Eichcr (red.), Golle.seor.slellnng wid Ge.sell.sehafl.se niwiski ang, 1979. ss. 131-147; D. E. Sinith (red.), Reh ;ion and Political Mndemizatinii, 1974.

⁶⁶ Odnośnie do łcmalu ..wojna, pokój i religią"; F. Itainmel, l)ie Rciigioncn der Weil wid Friedrn aaf Erdcn, 1957: E. J. M. Kroker (red.), Die Gewall, 1976; J. A. Aho, Religions Mythologr and the Art ofWar. 1931; z.ob. też; P. C rep on, Religie a wojna, lium. E. Burska. 1994 (pizyp. tłum.)

97