23760 IMG152 (4)

dotyczących życia lokalnego. Ponieważ większość OPAC-ów oferuje już narzędzia wyszukiwawcze do tworzenia zapytań znacznie przekraczających aspekty czysto bibliograficzne, bibliotekarze ameiykańscy próbowali stworzyć znormalizowaną strukturę dla informacji tego typu, tak by można było je przetwarzać w sposób jednolity w różnych systemach informatycznych dla bibliotek. W Europie jako jedna z pierwszych oferowała takie rozwiązania firma ALS. We Francji nie widać pośpiechu w tej sprawie, co uwarunkowane jest powszechnym stosowaniem MINITEL-u, któiy w tej dziedzinie jest znakomitym produktem zastępczym.

g)    Normy dotyczące mikrofisz

W dziedzinie prezentacji danych najbardziej reprezentatywna jest norma dotycząca kompozycji mikrofisz COM. Jak już wyżej wspomniano, wykorzystuje się ją w wielu systemach. Na przykład w Szwajcarii Association professionnelle (Stowarzyszenie Zawodowe) zaleca normę ISO 5126 (Kompozycja wyjściowa danych komputerowych na mikrofiszach COM A6), która przewiduje skalę pomniejszenia 1:48 oraz układ danych w 16 wierszach i 18 kolumnach, jak również dane do umieszczenia w nagłówku identyfikacyjnym mikrofiszy (nazwa biblioteki lub sieci, typ katalogu itd.). Dzięki temu we wszystkich katalogach szwajcarskich można stosować jeden rodzaj czytnika.

h)    Znormalizowany język komend

Mogliśmy się już przekonać, że istnieje ogromna różnorodność OPAC-ów i użytkownik może mieć kłopoty z opanowaniem umiejętności korzystania z nich. Grupa Euronet próbowała swego czasu znormalizować języki komend w serwisach dokumentacyjnych. Zaowocowało to stworzeniem CCL (Common Command Language), skodyfikowanego w normie ISO 8777. Mimo że kilka serwisów zainstalowało go obok własnych języków zapytań, CCL nigdy nie był w istocie używany. Być może odniesie sukces norma w zakresie OPAC-ów. Ale obecnie wyraźnie odróżniamy dwa typy procedur zapytań informacyjnych: pierwszy jest realizowany przez samych użytkowników. Może chodzić jednak także o relacje między systemami — system A prowadzi kwerendę w systemie B. Przeanalizujemy ten problem w kontekście współpracy systemów w rozdziałach 6.3.4 i 9.3.

Jak widać, w dziedzinie systemów informatycznych dla bibliotek istnieje ogromna różnorodność norm. Nie zawsze jest łatwo się w nich zorientować, ale należy ustawicznie zwracać na nie uwagę.

4.8. Normalizacja lokalizacji i stanu zbiorów

W początkowym okresie format MARC umieszczał w polach 9XX wszystkie dane lokalne biblioteki przechowującej określony egzemplarz. Chodzi tu zwłaszcza o:

—sygnaturę,

—    miejsce przechowywania (wolny dostęp, magazyn itd.),

—    sposób akcesji (zakup, dar, wymiana itd.)*

—    stan egzemplarza,

—    status egzemplarza (np. zakaz wypożyczenia),

—    itd.

W zakresie wydawnictw ciągłych, przede wszystkim czasopism, w tych polach notuje się również stan kolekcji.

Ogół bibliotekarzy był przekonany, że chodzi tu o dane ściśle lokalne, interesujące tylko konkretną bibliotekę.

Dwa zjawiska sprawiły, że również w tym obszarze potrzebna stała się normalizacja; a mianowicie tworzenie katalogów centralnych oraz stopniowe wprowadzenie wypożyczeń międzybibliotecznych za pośrednictwem mniej lub bardziej wypracowanych systemów poczty elektronicznej. Te dwa zastosowania wymagają normalizacji danych lokalnych, przynajmniej większej ich części.

Pod wpływem wielkich sieci, takich jak OCLC czy RLN, próbowano naturalnie znormalizować dane lokalne, mając na uwadze przede wszystkim stworzenie katalogów centralnych czasopism. Wahano się między dwoma rozwiązaniami: bądź rozszerzenie formatu MARC, tak aby uwzględnić znormalizowane dane lokalne, bądź stworzenie osobnego formatu dla danych lokalnych, które mogą być łatwo oddzielone od danych bibliograficznych. Przyjęto to drugie rozwiązanie i przybrało ono postać US-MARC Format for Holding and Locations, opublikowanego w 1980 roku. Format ten przyjął się powszechnie w USA i jest znany jako norma ANSI Z39.42-1980 (Standard for Serial Holdings Statements at the Summary Level).

W rzeczywistości wyróżnia się kilka poziomów opisu stanu zasobu:

a)    „Summary holdings”

Jest to poziom bardzo ogólny. Wskazuje się w nim, że wolumin jest kompletny, jeśli zawiera ponad 50% zeszytów; jeśli nie, to wolumin nie jest w ogóle uwzględniany. Poziom ten jest uregulowany przez normę ANSI Z49.42-1980, wykorzystywaną szeroko przez OCLC dla katalogu centralnego czasopism (Union list of serials)

b)    „Detailed summary holdings”

Poziom ten zawiera takie dane jak poprzedni, ale uzupełnia się je odpowiednimi szczegółami, aby zaznaczyć, które zeszyty znajdują się w zbiorach, a których brakuje. Poziom ten jest uregulowany przez normę ANSI Z49.44 level 4 (1986).

c)    „Piece level holding”

Poziom ten odnosi się do jednostki fizycznej zbioru.

d)    „Copy level holdings”

Równolegle z poziomem poprzednim, poziom ten pozwala na wyróżnianie wydawnictw ciągłych przechowywanych w wielu egzemplarzach.

e)    „Composite holdings”

Poziom ten odnosi się do wydawnictw ciągłych znajdujących się w danej instytucji, ale rozproszonych w różnych miejscach. Pozwala na uzyskanie obrazu całości.

155