page0174

164 DOMÓWIENIE

zwłaszcza religijne, dotyczące życia pozagrobowego, ani też plastyka czy architektura grobowa, to rzecz jasna.

Co do plastyki wogóle zauważyć należy, że na opóźnienie jej rozwoju u Babilończyków wpłynął wielce brak odpowiedniego materjału (kamienia), podczas gdy Egipcjanie mieli u siebie w Sijene cudny granit, a na Synaju dioryt. Mimo to taka np. głowa Gudei (ryc. 49) może spokojnie rywalizować ze słynną głową magnata egipskiego (ryc. 122 E) ze starego państwa, a patesi śumeryjski (ryc. 79) Lugal-Dalu z Adab z Ranoferem egipskim (ryc. 118 E). Ze asyryjskie cheruby-lamassu (ryc. 158) dorównywają sfinksom egipskim (ryc. 45 E), to także nie ulega wątpliwości. Na usprawiedliwienie trzeba dodać, że Asy-ryjczycy mieli do dyspozycji łatwo dający się obrabiać alabaster, którego brakowało w Babilonji, w zamian za to Babilończycy posługiwali się cegłami, powleczonemi emalją (ryc. 270), i osiągali przez to niepospolity efekt dekoracyjny. Ze nawet w najdawniejszych czasach kwitnęła muzyka nad Nilem i Eufratem, o tern przekonywują np. zachowane harfy. Rycina 107 przedstawia jedną z najstarszych harf babilońskich, wyrytą na kamieniu; coś analogicznego spotykamy w Egipcie (ryc. 153 E) z czasów Amenemhetów.

b)    WIEDZA ORJENTALNA nie była — rzecz jasna — taką, jaką ją widzimy za dni naszych, ani co do obszaru, ani co do metody. Były jednak dążenia naukowe i to usilne, tak w Egipcie jak i w Babilonji, aby najważniejsze zjawiska życia ująć w jedno. Dowodem tych usiłowań to wynalezienie tu i tam obrazowego (chociaż zgoła innego) pisma (ryc. 6), dowodem tego to dalej bibljoteki: np. babilońska w Nippur i asyryjska w Niniwe, o których niezbędne szczegóły już gdzieindziej podałem. Egipskie papirusy, znalezione w ostatnich latach, są dowodem natężonego ruchu umysłowego także nad Nilem. Miał on głównie na oku cel praktyczny: wykształcenie urzędników, pisarzy, rachmistrzów, rządców, lekarzy, architektów i kapłanów. Prawie to samo było w Babilonji i Asyrji, ale tu i tam wiara w czary i zabobon krępowały niemało prawdziwy postęp wiedzy. Chaldea pierwsza zaczęła uprawiać matematykę i astronomję dla nich samych, i przygotowała przez to pole dla genjusza greckiego.

Obok nauki także i LITERATURA egipsko-babilońska była bardzo rozwinięta. Z wyjątkiem dramatu i literatury muzycznej wszystkie inne rodzaje piśmiennictwa były znane i cenione. Tak np. Babilonja miała swoją epopeę o Gilga-mesie, Egipt swą opowieść Pentaura o bitwie Ramzesa II pod Kadeś. Tu i tam były piosenki ludowe, miłosne, bajki, powieści, opisy podróży i t. p., wreszcie osobna, względnie bogata literatura medyczna, prawnicza i matematyczna. O początkach wiedzy astrologiczno-astronomicznej mówiłem już poprzednio. Zostaje do zestawienia jeszcze ostatnia dziedzina ducha i serca ludzkiego:

c)    RELIGJA. Znamy już ogólnikowo systemy religijne Egipcjan, Sumerów i Semitów z niziny eufratejskiej. Czy miały one i jakie cechy wspólne?

http ://rci n :o rg. p I