page0170

164 SZKOł.A JOMSKA.

tam zaraz występują dwa przeciwieństwa: środek i obwód. Że zaś ruch masy kulistój powolniejszym będzie przy środku, szybszym przy obwodzie, wytworzą się dwa inne przeciwieństwa: szybkość i powolność. Działanie ich na cala masę powietrza, wirującego ruchem kulistym, -będzie wtedy takie, że części powietrza najbliższe środka ziemi, najmnićj posiadają ruchu i życia, a za to są najgęstsze i najbardziej w sobie zwarte. Części zaś oddalone od środka, używają więcćj ruchu, są bardzićj płynne i wilgotne. Tak więc w środku świata ziemia spoczywa a z nią wszystkie substancye twarde i zimne; dalćj od nićj woda i powietrze wilgotne; najwyżćj zaś, przy obwodzie ruchu kosmicznego, przebywać będzie powietrze najlżejsze i najcieplejsze Ziemię uważał Diogenes za okrągłą, jednakże nie wiadomo, czy za kulę, czy za walec i zdaje się, że znał pochyłość ekliptyki, słowa jego jednak tak są ciemne i tak różnie tłumaczone, że nie można w nich jasnego doczytać się sensu. Najprawdopodo-bnićj wyobrażał sobie, że biegun północny kiedyś się pochylił a południowy nieco się podniósł. Jak się to stało i dlaczego, nie umiał powiedzieć, skoro poprzestał na słowach nic nie objaśniających: przypadkiem, samo przez się (e* tou xuxo[j.irou)¹).

Początek życia na ziemi, tłumaczy podobnież jak Ana-xymander. Gdy morza zaczęły wysychać, powstały pod wpływem ciepła słonecznego, w szlamie pierwsze żyjące organizmy, dla których warunkiem i źródłem życia było powietrze, którem oddychały, ale niemnićj oddychają ryby i wszystkie inne zwierzęta wodne, bo woda także przepełniona cząstkami powietrza. Jednakże powietrze w różnych warstwach swoich i według zmian klimatologicznych, nie zawsze ani wszędzie posiada te same przymioty, przez co dusze będą w zwierzętach różnćj konstytucyi: cieplejsze lub chłodniejsze, wilgotniejsze lub suchsze Im dusza która zimniejsza, tern mnićj posiada życia, tern mniej go udziela ciału; im więcćj ciepła, tern silnićj ciałem porusza. To też zwderzęta wodne po większćj części mnićj ruchliwe, mnićj mają ciepła, mnićj rozumu od zwierząt przebywających na lądzie. Tak samo dzieci i ludzie starzy, którzy w^redług filozofa mnićj oddychają, mają mnićj rozumu, życia i ciepła. Człowiek ma z wszystkich stworzeń duszę najcieplejszą, najwięcćj rozumu; — przez oddychanie wciąga w siebie razem

') Por. Plut. Płacił, philos. II. 8. Diog. Laert. IX. 57. Seneca, Quarsl natur. IV. 2.

http://rcin.org.pl