24429 Obraz80 (3)

NOTA EDYTORSKA

Zbieranie utworów ziemiańskich ma długą tradycję; jej początki trzeba by umieszczać w XVII w., kiedy to w wielu sylwach szlacheckich wiersze poświęcone urokom życia wiejskiego przeważały nad innymi, a niejednokrotnie stanowiły wyraźnie wyodrębnione zespoły. Za taką „antologię poezji ziemiańskiej” uchodzić może np. rękopis Biblioteki Czartoryskich w Krakowie, sygn. 1888 — sylwa z XVII w., zawierająca kilkanaście wierszy ziemiańskich.

Niniejsza antologia jest poniekąd kontynuacją, poniekąd próbą zastąpienia służącego czytelnikom już prawie pół wieku zbioru ogłoszonego w 1937 r. przez Stanisława Kota przy okazji obchodów 75-lecia „Gazety Rolniczej”, a zatytułowanego Urok wsi i życia ziemiańskiego w poezji staropolskiej. Nie było to wydawnictwo jubileuszowe w złym tego słowa znaczeniu, wręcz przeciwnie — zostało opracowane na wysokim, według ówczesnych kryteriów, poziomie. Wydawca pomieścił w nim — w układzie tematycznym — między innymi wiele utworów znalezionych w rękopisach bądź też w unikatowych starodrukach; dla kilku dzieł jest to obecnie jedyne źródło, ponieważ owe rękopisy lub druki zaginęły.

Konieczność opracowania nowego zbioru poezji ziemiańskiej wynika nie tylko z faktu, że praca Stanisława Kota jest już dziś trudno dostępna poza dużymi bibliotekami naukowymi, lecz także z postępu badań historyków literatury nad tą dziedziną twórczości pisarzy staropolskich oraz ze zwiększonych wymagań stawianych obecnie tego rodzaju edycjom, których to wymagań antologia Kota spełnić nie może.

Zasady doboru tekstów

Utwory pomieszczone w niniejszej antologii zostały wybrane z dużej liczby tekstów dotyczących życia wiejskiego. Ponieważ — jak stwierdzono we wstępie — wyznaczenie wyraźnych granic poezji ziemiańskiej nie jest możliwe, wybór ów w każdym przypadku związany był z refleksją na temat zasięgu interesującego nas nurtu literackiego. Próbę*systematyzacji, nieco różną od wysuniętych ostatnio propozycji Anny Krzewińskiej i Adama Karpińskiego, przedstawiamy we wstępie; kryteria tam objaśnione stanowiły główną przesłankę decyzji o umieszczeniu utworów w antologii lub o rezygnacji z nich. Dopiero w następnej kolejności wymienić trzeba wzgląd na atrakcyj-

84