25045 Skan76

82 VI. Prace redukcyjne

siebie. O ile często korzystamy ze skrótów w przypisach (tam pewną dyrektywą postępowania jest właśnie zasada skrótowości), o tyle w tekście głównym skrótów, zwłaszcza tych powszechnego znaczenia, powinno być jak najmniej, Lepiej postąpimy, pisząc „na przykład” zamiast „np.” czy „między innymi” zamiast „m.in.”, a już na pewno każdego czytelnika razić będą takie skróty jak ”ww.” czy „ok.”

3. Sporządzanie bibliografii

Po napisaniu Zakończenia należy sporządzić bibliografię. Bibliografię stanowi: „spis książek, druków, czasopism, artykułów oraz dokumentów, uporządkowany według określonych kryteriów, zawierający najważniejsze dane o każdej wymienionej w niej pozycji (autor, tytuł, miejsce, rok wydania itd.)¹ Bibliografia w pracy dyplomowej składa się z kilku wykazów, przy czym najważniejszy i zawsze występujący jest spis literatury, czyli ogółu drukowanych opracowań dotyczących danego tematu, danej dziedziny.

Wynika z powyższego, że zakres znaczeniowy pojęcia „bibliografia” jest szerszy niż zakres pojęcia „literatura” (określa się ją czasami jako piśmiennictwo)². Bibliografia poza wykazem literatury w wielu pracach dyplomowych przygotowywanych na wydziałach prawa i administracji obejmuje jeszcze odrębne wykazy źródeł prawa, orzecznictwa sądów i ewentualnie innych dokumentów. Także sam wykaz literatury, zwłaszcza jeśli jest obszerny, może składać się z kilku części. Można osobno zestawiać książki, artykuły naukowe, artykuły prasowe, opracowania w językach obcych itp. Można oddzielnie zestawiać opracowania o charakterze ogólnym i charakterze specjalnym, obejmujące pozycje ściśle związane z analizowanym zagadnieniem.

Istotną kwestią do rozstrzygnięcia jest to, czy wykaz literatury ma się ograniczać tylko do pozycji cytowanych w pracy, czy też obejmować powinien także opracowania w ogóle niecytowane, ale przydatne przy pisaniu, w sensie wzbogacenia naszej wiedzy i ogólnej inspiracji. Częściej wybierane jest to drugie rozwiązanie. Jeśli decydujemy się na pierwsze rozwiązanie, to odpowiednio sformułowany tytuł powinien informować

0    tym, co zawiera zestawienie literatury, np.: Wykaz cytowanej literatury, Cytowane piśmiennictwo. W pozostałych wypadkach wykaz określa się jako np.: Wykorzystana literatura czy krótko Literatura.

Teoretycznie nie można wykluczyć jeszcze innych sytuacji, kiedy np. wykaz literatury nie tyle dokładnie informuje o publikacjach wykorzystanych podczas pisania pracy, co zawiera kompletny zbiór piśmiennictwa na dany temat. W sytuacji takiej potrzebny jest specjalny komentarz

1    odpowiedni tytuł wykazu, np. Literatura zagadnienia (problemu). Raczej nieprzydatne w pracach dyplomowych wydaje się przygotowanie spisu tylko częściowo informującego o tym, z czego korzystano przy pisaniu pracy. Chodzi o wykazy nazywane Wybraną literaturą. Wyborem piśmiennictwa, Wybranymi pozycjami z literatury.

Drugi z najczęściej spotykanych spisów bibliograficznych w pracach prawniczych stanowi wykaz aktów prawnych, nazywanych czasami krócej Źródłami prawa. Oczywiście nie robi się go w sytuacji, kiedy kontakt z aktami prawnymi podczas przygotowywania pracy dyplomowej był sporadyczny albo ograniczony zaledwie do kilku dobrze znanych ustaw. We wszystkich pozostałych przypadkach sporządzenie odpowiedniego skorowidza jest konieczne. I tutaj także może wystąpić problem, czy ma to być jeden wykaz, czy kilka, np, odrębny dla aktów rangi konstytucyjnej, odrębny dla ustaw, aktów wykonawczych, aktów prawa miejscowego. Można też zastosować kryterium czasu powstania danego aktu oraz kryterium podmiotowe. Wszystko zależy od wielkości naszej bazy źródłowej i od jej charakteru.

Coraz częściej do spisów bibliograficznych trafiają osobne wykazy wykorzystywanych w pracy dokumentów elektronicznych. W związku z ich możliwą różnorodnością, w pracach, w których szeroko korzystamy z tego rodzaju materiałów, możliwa jest ich wewnętrzna systematyka, oparta np. na odróżnieniu dokumentów urzędowych od prywatnych, publikacji naukowych dostępnych w Internecie od innego rodzaju informacji.

O miejscu każdego z wykazów w całym spisie bibliograficznym decyduje na ogół ich znaczenie w procesie przygotowywania konkretnej pracy dyplomowej. Dlatego studenci prawa i administracji mają dylemat,

1

Słownik wyrazów obcych PWN, Warszawa 1991.

2

³ Czasami jednak bibliografię rozumie się jako synonim literatury. Zob. np. J. Pieter: Z zagadnień pracy naukowej, Ossolineum, 1974, s, 127.