26128 Image0004 (2)

,1 Szkoła - segregacje - nierówności

stwienia ekonomicznego (Humań I)evelopmoit Report 2005). Jednak pochopna byłaby konstatacja, że te zmienne są skorelowane. Na drugim miejscu rankingu odnajdujemy Węgry, kraj o szczególnie niskich wskaźnikach rozwarstwienia ekonomicznego.

W Polsce wartość wskaźnika jest ponadprzeciętna i lokuje nas obok takich krajów jak Czechy, Grecja, Belgia, Portugalia i Anglia.

W krajach ijostkomunistycznych poziom nierówności jest bardzo zróżnicowany. W Rumunii i Rosji jest dość niski, w Czechach, Polsce i na Węgrzech ponadprzeciętny.

Wyniki potwierdzają znany z innych badań niski poziom nierówności w Finlandii i Norwegii, ale zaskoczeniem jest dość wysoki poziom nierówności w Szwecji i Danii.

Przejdźmy do danych j>ochodzących z badań PISA. Pierwszy etap badań prowadzonych pod auspicjami OFCD został przeprowadzony w 2000 roku na grupie piętnastolatków. W Polsce badania objęły głównie uczniów klas pierwszych szkól średnich - wiekowy odpowiednik aktualnej klasy III gimnazjum. Z tego powodu wyniki tego studium przedstawimy wraz z wynikami dotyczącymi szkoły podstawowej i gimnazjum.

W badaniach PISA używa się wielu wskaźników pozycji rodziny pochodzenia ucznia w strukturze społecznej. Najczęściej w analizach wykorzystywany jest wskaźnik SES zbudowany na podstawie informacji o zawodzie wykonywanym przez rodziców ucznia. Uwzględnia on prestiż społeczny, wykształcenie wymagane do wykonywania danego zawodu oraz typowe zarobki w nim osiągane. Jednak w naszych analizach uwzględnimy inny wskaźnik pozycji rodziny obliczany w programie PISA, tzw. wskaźnik statusu ekonomiczno-spoleczno-kulturowego. Do jego kalkulacji wykorzystuje się wiedzę

0    statusie materialnym rodziny, wykształceniu rodziców oraz o różnych aspektach kapitału kulturowego. Właśnie ten wskaźnik bliższy jest mierze użytej do analizy w CES IEA i będzie używany w poniższych analizach.

W badaniu PISA wykorzystuje się dwa typu wskaźników osiągnięć poznawczych (w programie PISA używa się pojęcia osiągnięcia poznawcze, by jKKlkreślić ^nadprogramowy, uwolniony od partykularnych rozwiązań programowych sj>osól> pomiaru). Pierwszy wykorzystuje tylko informacje o jeziornie wykonania zadań j>oznawczych

1    budowany jest z wykorzystaniem modelu Rasha. Drugi typ wskaźników izw.plausiblc value dodatkowo bierze pod uwagę zmienne społeczne. Ponieważ schemat badania ma charakter macierzowy (każdy badany wykonuje tylko pewną część całej puli zadań), uwzględnienie wiedzy o wartości zmiennych społecznych (np. SES rodziny) pozwą-la zwiększyć precyzję oszacowań średnich wyników dla poszczególnych krajów. Jednak wskaźniki te przez to, że wykorzystują wiedzę o charakterystykach s|>ołccznych uczniów, stają się nieprzydatną miarą nasilenia nierówności (mogą zawyżać oszacowania). W analizach będziemy więc wykorzystywać miary osiągnięć budowane tylko na podstawie wyników w zadaniach poznawczych.

Wskaźnik osiągnięć i>oznawczych w PISA 2000 obejmował trzy główne umiejętności: rozumienie tekstów, myślenie matematyczne i myślenie naukowe.

Wskaźnikiem j>oziomu nierówności jest, analogicznie jak w poprzedniej analizie, kwadrat współczynnika korelacji między wskaźnikiem SES a wynikiem w testach osiągnięć poznawczych.

Rozdział 1. Poziom nierówności edukacyjnych w polskiej oświacie

Nicrównold

Wykres 1.8. Poziom nierówności edukacyjnych ze względu na SES. Procent zróżnicowania osiągnięć

wyjaśniany przez wskaźnik SES

P1SA/OECI) 2000

Na szczycie rankingu znajdujemy Węgry. Pod nieobecność w badaniu PISA/OECD w 2000 roku Chile oznacza to replikację wyniku z CES IEA 1999. Oszacowanie dla Polski - 14% wariancji wyników testów osiągnięć poznawczych wyjaśniane przez wskaźnik SES - dokładnie pokrywa się z wynikiem CES IEA. Należy to jednak traktować jako zbieżność przypadkową. Odmienność miar SES, jak i wskaźników osiągnięć, nie