22995 m15 (3)

2. Przegląd podstawowych metod badawczych 60

tezy. Tego typu postępowanie nazywa się zasadą świadomego doboru spostrzeżeń i pozwala stwierdzić podobieństwa i różnice między obserwowanymi obiektami, zjawiskami lub przedmiotami.

Mimo świadomego doboru spostrzeżeń obserwacja naukowa powinna być wnikliwa i precyzyjna oraz dawać wyniki niezależne od woli obserwatora. Wy- ' niki te powinny dawać obiektywną informację o obserwowanej rzeczywistości. Warunkiem obiektywności wyników obserwacji jest możliwość jej odtworzenia przez innych obserwatorów.

Prawidłowość przebiegu informacji naukowej oraz jej wyniki zależą od różnych czynników, np. od jakości obserwowanego materiału, w jakich się przeprowadza, od przyrządów, za pomocą których wykonuje się obserwację, oraz od samego obserwatora, tj. od jego wrażliwości zmysłowej, stanu psychicznego, zdrowotnego, fizycznego oraz od poziomu uwagi [137].

Osiągnięcie wysokiego poziomu obiektywności wyników obserwacji jest możliwe tylko przez wielokrotne ich sprawdzenie lub przez zastosowanie odpowiednich instrumentów obserwacji, zastępujących zmysły człowieka w rejestrowaniu zjawisk. Błędy subiektywne, popełniane podczas obserwacji przez człowieka, można usuwać dzięki stosowaniu odpowiednich urządzeń pomiarowych, w sposób automatyczny dokonujących zapisu danych pomiarowych na kartkach, taśmach lub w pamięci maszyn liczących, oraz przez stosowanie przyrządów zwiększających zdolność odbioru bodźców przez ludzkie receptory, np. filmu, mikroskopu itp. Również powiększeniu obiektywizacji sprzyja metoda wielokrotnych powtórzeń obserwacji.

2.4.1.3 Metody eksperymentalne

Ostatecznym celem nauki, poza przewidywaniem i obserwowaniem, jest tworzenie rzeczy użytkowych. Istotną rolę w osiąganiu tego celu odgrywają metody eksperymentalne.

Eksperyment naukowy polega na celowym wywołaniu określonego zjawiska lub umieszczaniu badanego obiektu w warunkach, w których najpełniej i najwyraźniej uwidaczniają się objawy interesujące badacza, w miejscu i czasie umożliwiającym obserwację i pomiar. Eksperymentowanie jest zatem świadomym sterowaniem przyczynami zjawiska w celu osiągnięcia pożądanych skutków, na podstawie których można wykryć zachodzące związki przyczynowo--skutkowe. W eksperymentach ingeruje się w sposób planowy w przebieg zjawiska, procesu lub zachowania się obiektu w celu uzyskania pożądanych informacji.

W zależności od celu ingerencji w przebieg zjawiska lub obiektu S. Wójcicki [166] wyróżnia trzy rodzaje badań eksperymentalnych:

-    podstawowe,

-    rozwojowe,

-    kontrolne.