28345 s200 (3)

wiec, jak i gotowe wyroby. Więc nie zadowalaj się pierwszą napotkaną skałą, chyba że rzeczywiście odpowiada ona Twoim potrzebom.

Metody obróbki kamieni

Ścieranie i szlifowanie. Najprostszą, a jednocześnie jedną z lepszych metod kształtowania kamieni jest ich ścieranie. Jest to powolny proces, który nadaje się do obróbki nawet najtwardszych skał, chociaż w ich wypadku jest on mało efektywny. Metoda ta polega na pocieraniu obrabianym kawałkiem skały o szorstką powierzchnię, na przykład piaskowca, lub tarciu materiałem ściernym kształtowanego kamienia. Żeby przyspieszyć proces ścierania, można posypywać szlifowaną powierzchnię piaskiem i polewać wodą. Jest to doskonały sposób ostrzenia kamiennych ostrzy, szczególnie jeśli są one wykonane z takich materiałów, jak łupek³, któremu, jeżeli jest odpowiednio cienki, można nadać bardzo ostrą krawędź. Krzemienne siekiery były często w całości szlifowane w celu nadania im połysku i bardziej regularnego kształtu. Ułatwiało to osadzanie ich w trzonkach i wzmacniało krawędź tnącą. Użycie tej techniki wymaga cierpliwości i dużego nakładu ciężkiej pracy. W celu uzyskania wysokiego połysku skały o szklistej strukturze trzeba używać materiałów ściernych ze skał o różnej grubości ziarna. Na końcu należy polerować skałę korą i wyprawioną skórą.

Skuwanie i kruszenie. Technika ta nadaje się do obróbki skał, które są zwięzłe, twarde i nie mają przełamu muszlowego - cechy, która umożliwia łupanie, chociaż niektóre gruboziarniste skały nadają się zarówno do łupania, jak i skuwania. Skuwanie polega na wielokrotnym uderzaniu skałą o skałę w celu odkruszenia z niej drobnych fragmentów i nadania jej określonego kształtu. Jest to bardzo powolny proces. Przyspieszyć go można używając jako młotka kawałka kwarcytu. Skała ta składa się z drobnych ostrych ziaren, które w krótszym czasie zdzierają więcej cząstek obrabianej skały. Technika ta była używana głównie do wykonywania w kamiennych głowicach młotków i w tomahawkach rowków, które ułatwiały zamocowanie głowicy na trzonku. Ponieważ najlepsze tomahawki i młotki wykonuje się z twardych skał, w których takie zagłębienia wykuwa się powoli, uważam, że najlepiej jest robić to po trochu, a nie za jednym razem. Kiedy wykonuje się tę pracę regularnie, małymi partiami w czasie wolnych chwil spędzanych przy obozowym ognisku, szybko doprowadzi się ją do końca.

Żłobienie, rycie, i rozszczepianie. Żłobimy skałę wycinając lub wypiłowując w niej rowek, kiedy chcemy precyzyjnie przełamać ją wzdłuż jego linii. Po zrobieniu rowka możemy posłużyć się uderzeniem lub naciskiem. Technikę tę stosuje się do obróbki zwięzłych i twardych skał, takich jak nefryt⁴. W sytuacji walki o przetrwanie ¹ twarde skały, których kształtowanie trwa bardzo długo, nie mają praktycznego zastosowania. Indianie jednak, wykorzystując ich dużą twardość, robili z nich wiertła, ostrza dłut, broń i narzędzia tnące. Najpierw posługiwano się techniką żłobienia w celu odłamania skały o pożądanym kształcie, którą potem obrabiano szlifując ją lub skuwając. Kiedy staramy się przetrwać w naturalnym środowisku, możemy skorzystać z tej techniki kształtując łatwiejsze w obróbce skały, takie jak twardsze odmiany piaskowca. Jako pił do ich cięcia należy używać cienkich łupków. W czasie piłowania pokrywa się ciętą powierzchnię piaskiem i polewa wodą, żeby zwiększyć tarcie. W wypadku wyjątkowo grubych fragmentów skał może okazać się konieczne wykonanie dwóch rowków z przeciwnych stron, które prawie stykają się w ich środku. Potrzebny fragment odłupuje się uderzeniem lub odłamuje po ułożeniu skały na głazie pełniącym funkcję kowadła.

Rycie jest podstawową techniką zdobniczą polegającą na wycinaniu w obrabianym materiale małych rowków ostrym narzędziem z twardszej skały. Najlepiej nadaje się do tego rylec¹, z kwarcytu lub krzemienia o odpowiednio ukształtowanym ostrzu. Jeżeli wykonujesz kamienne narzędzia, nie powinieneś ograniczać się do nadania im funkcjonalnego kształtu, przy obozowym ognisku bowiem ma się mnóstwo czasu na ozdobienie ich.

Rozszczepianie jest techniką, którą stosuje się przy obróbce skał dających się rozdzielać na mniej lub bardziej regularne płytki. Najlepiej nadająsię do tego rozmaite łupki, ale zdarzyło mi się rozszczepić wielki kawał piaskowca, żeby zrobić z niego odpowiednio cienką i płaską podstawę pieca. O tym, że skałę można rozszczepić, świadczy obecność szczelin widocznych między warstwami. Do rozszczepiania skały potrzebny jest klin. Nie powinien on być zbyt gruby. Na ogół najlepiej nadaje się do tego celu długi i cienki klin wykonany, jeśli to możliwe, z kamienia, na przykład metodą szlifowania. Umieść klin w szczelinie i uderz weń drewnianym tłuczkiem. Jeżeli wszystko zrobiłeś właściwie i klin spełnił swoje zadanie, szczelina powinna się powiększyć. Jeśli jednak klin schował się w niej zupełnie, a skały nadal nie można rozszczepić, powtórz ostrożnie całą czynność używając większego klina. Kluczem do sukcesu jest tutaj cierpliwość. Jeżeli zbyt gwałtownie zwiększysz grubość klina, skała może pęknąć w słabszym miejscu, zamiast odwarstwić się. W wypadku bardzo długich płyt, żeby uniknąć ich pęknięcia, wbijaj kliny z dwóch stron. Wiercenie. Otwory w skałach wykonuje się przy produkcji ciężarków do sieci, przęślików i kiedy się chce osadzić kamienne głowice młotków i toporów na trzonku. Jeżeli dysponuje się odpowiednią ilością czasu, to można wiercić otwory nawet w skałach o szklistej strukturze, takich jak krzemień. Najprostszymi narzędziami używanymi do tego celu są: zwykły drewniany świder ręczny, świder napędzany łukiem lub wiertarka bezwładnościowa. Otwór powstaje dzięki tarciu wytwarzanemu przez piasek i wodę, które znajdują się między podstawą świdra a wierconą ²

201

1

Łupek - skała osadowa lub metamorficzna, dająca się łatwo dzielić na cienkie płytki (przyp. tłum.). ⁴ Nefryt - bardzo zwięzła skała metamorficzna (krzemian wapnia, magnezu i żelaza). W czasach przedhistorycznych, a w niektórych miejscach świata jeszcze do niedawna, wykonywano z niej narzędzia i broń. Maorysi na przykład wyrabiali z nefrytu płaskie maczugi, zwane meres.

2

Rylec - narzędzie krzemienne o wąskim ostrzu w kształcie kąta dwuściennego, używane przede wszystkim do rzeźbienia w kości.