28750 img007 (15)

WPŁYWU PRZEZ GRUPY

niewolnika, nadal wywiera negatywny wpływ na sposób traktowania czarnoskórych obywateli Stanów Zjednoczonych. Jak wiele lat temu zauważył Allport (1954), problem polega na tym, że stereotyp można wykorzystać do usprawiedliwiania dyskryminacji. Warto przytoczyć tu cytat, wskazujący, że przypisywane niewolnikom negatywne cechy stanowiły dla Białych pretekst do traktowania ich jako czegoś gorszego od człowieka:

Traktowanie wszystkich osób afrykańskiego pochodzenia jako jednej grupy rasowej i przypisanie tej grupie zła, grzechu, lenistwa, zezwierzęcenia, seksualności i braku odpowiedzialności, pomagało białym właścicielom niewolników zracjonalizować takie postępowanie, jak trzymanie bliźnich w niewoli, chłostanie ich, handlowanie nimi, rozdzielanie rodzin i zmuszanie do morderczej pracy (Spickard, 1992, s. 15).

Echa tych skrajnych form prześladowania odzywają się, kiedy Biali za pomocą przypisywanych Afroamerykanom cech próbują usprawiedliwić swoje dyskryminujące zachowania - odmowę sprzedania domu lub polisy ubezpieczeniowej czy zatrudnienia. Problemy, z jakimi borykają się Afroamerykanie, dotyczą każdej grupy zajmującej niższą pozycję społeczną. Negatywne stereotypy służą do racjonalizowania dyskryminacji oraz zachowania istniejących relacji nie tylko pomiędzy grupami rasowymi i etnicznymi, lecz również między klasami społecznymi oraz przedstawicielami odmiennej płci (Jost i Banaji).

Charakterystyczne, że ogromnym zmianom, jakie w ciągu ostatniego stulecia zaszły w stosunkach między białymi i czarnymi Amerykanami, nie towarzyszyły równorzędne zmiany w obrębie stereotypów' (Karlins, Coffman i Walters, 1969). Do dziś przerwało wiele z dawnych uprzedzeń (Dovidio, Evans i Tyler, 1986). Jak to możliwe? Po pierwsze, dzieje się tak za sprawą rzadkich kontaktów pomiędzy grupami. Jeśli grupy się nie stykają, stereotypy wywodzące się z przeszłości są przekazywane z pokolenia na pokolenie w procesie socjalizacji. Drugim czynnikiem są pewne podstawówce mechanizmy psychologiczne, sprzyjające utrzymywaniu stereotypów nawet w obliczu zmian w relacjach międzygrupo-wych. Omówimy teraz niektóre z tych zjawisk.

Tendencyjne etykietowanie

Etykietowanie grupowych różnic i podobieństw jest procesem złożonym, podlegającym interesującym i znaczącym zniekształceniom. Rozpatrując różnice pomiędzy grupami, ludzie skłonni są podkreślać te cechy, które pozwalają im spostrzegać grupę własną (tę, do której należą)

jako górującą nad grupą obcą (Brewer, 1979). Członkowie grupy mają tendencję do wybierania pozytywnych określeń, kiedy mówią o cechach charakterystycznych dla grupy własnej, negatywnych zaś - gdy opisują przeciwne cechy, typowe dla „obcych”. Kiedy na przykład Amerykanin ma określić przedstawicieli swojej narodowości, stwierdza, że są przyjacielscy i otwarci. Anglik, odnosząc się do tych samych zachowań, powie, że Amerykanie są natrętni i bezczelni. Swojej nacji Anglik przypisze rezerwę i poszanowanie cudzych praw. Amerykanie jednak uważają, że Anglicy są chłodnymi snobami (Campbell, 1967). Takie tendencyjne etykietowanie przyczynia się do tworzenia pozytywnego stereotypu grupy własnej, a negatywnego - obcej.

Nawet jeżeli jakaś cecha jest typowa dla obydwu grup, opisywany mechanizm może spowodować, że w odniesieniu do grupy własnej będzie ona określana korzystnymi terminami, a w odniesieniu do grupy

Tabela 1.2. Tendencyjne spostrzeganie tych samych cech w odniesieniu do grupy własnej i do grupy obcej.

Grupa własna	Grupa obca
asertywny	rozpychający się łokciami
dokładny	drobiazgowy
ostrożny	tchórzliwy
patriota	nacjonalista
pewny siebie	zarozumiały
elastyczny	chwiejny
nieugięty	sztywny
niefrasobliwy	leniwy
pracowity	zaharowany
pełen rezerwy	snob
oddany	fanatyczny
nieustępliwy	małoduszny
prostolinijny	naiwny
sprytny	przebiegły
dociekliwy	wścibski
odważny	nieroztropny
taktowny	nieszczery