29949 Scan02 (2)

PISMA ARYSTOTELESA IX

w Atenach, gdzie założył własną szkołę filozoficzną. Jej początki § były dość skromne. Szkoła mieściła się w pobliżu świętego okrę- | gu i świątyni Apolłona Licejskiego we wschodniej części miasta i była znacznie oddalona od Akademii położonej w północno- f -zachodniej części Aten. Oddalenie przestrzenne obydwu szkół ma j poniekąd znaczenie symboliczne. Na czele Akademii stał bowiem -w tym czasie Ksenokrates. były kolega i współpracownik Arystotelesa z Assos, duchowo mu jednak bardzo odległy. Należąca do kompleksu zabudowań Liceum (Lykeion) „kryta promenada” {peripatos), w której podczas spacerów prowadzono niekiedy dyskusje filozoficzne, stała się przy tym okazją do nazwania szkoły Arystotelesa „perypatem”, a jej uczniów i nauczycieli „perypatety-kami”. Liceum, podobnie jak Akademia platońska, miało charakter stowarzyszenia religijnego (thiasos), w którym pielęgnowany był kult Muz. Podstawę nauczania stanowiły poranne {peripatos neo-thinós) i popołudniowe {peripatos deilinós) wykłady Arystotelesa i związane z nimi dyskusje naukowe. Prowadzono poza tym zakrojone na szeroką skalę badania naukowe. Rodzaj i zakres tych badań pozwala przypuszczać, że praca naukowa była dobrze zor-_1; ganizowana i rozplanowana. Musimy więc widzieć w Arystotelesie nie tylko genialnego nauczyciela i uczonego, ale również dosko- jj nałego organizatora, który przy tym potrafił zapewnić swej szkole: odpowiednie warunki i środki na prowadzenie wielokierunkowych badań. Było to tym trudniejsze, że nie był on obywatelem Aten.! Prawdopodobnie tylko dzięki poparciu Aleksandra i jego na-j. miestnika Antypatra został wykupiony na użytek szkoły wielki, ogród wraz z budynkami, w którym odbywały się następnie wykłady i znalazły pomieszczenie biblioteka i bogate zbiory okazowi egzotycznej flory i fauny nadsyłanych przez Aleksandra Wielkiego-i przyjaciół. Od Aleksandra też miał otrzymać Arystoteles znaczne; dotacje finansowe na utrzymanie i prowadzenie szkoły. Nie uszło to niewątpliwie uwagi „demokratów ateńskich”, którzy po śmierci Aleksandra Wielkiego (323 r. p.n.e.) umocnili się w swej anty-macedońskiej polityce i wytoczyli Arystotelesowi proces o bez--bożność, wykorzystując jako pretekst profanację lirycznej formy peanu, w jakiej ułożył on hymn na cześć swego przyjaciela Her-miasa zamordowanego przez Persów. Zagrożony procesem Arystoteles, po~ dwunastu latach kierowania Liceum, przekazał prowadzenie swej szkoły najzdolniejszemu uczniowi i najwierniejszemu przyjacielowi — Teofrastowi, a sam opuścił Ateny i udał się do Chalkis na Eubei, do posiadłości odziedziczonej po matce. Tam właśnie w rok później, wyczerpany przeżyciami psychicznymi, u legł chorobie żołądka i zmarł w 322 roku p.n.e.

Pisma Arystotelesa. Arystoteles należał niewątpliwie do najpłodniejszych i najbardziej wszechstronnych uczonych starożytności. Zachowane pod jego imieniem pisma stanowią tylko niewielką część jego bogatej twórczości. Ze względu na formę ściśle związaną z ich charakterem i przeznaczeniem dzieli się je na: pisma literackie, nazywane zazwyczaj „egzoterycznymi”, oraz pisma szkolne, „ezoteryczne” (wewnętrzne), zwane też akroamatycznymi — do^wysłuchania, czyli wykłady.

[ Grupę Jtzw. pism egzoterycznychl stanowiły utwory, które sam Arystoteles nazywa „wydanymi” [ekde domeno i) na użytek szerszej publiczności. Miały one przeważnie formę filozoficznego dialogu-którym kierował sam Arystoteles, i odznaczały się, jak potwierdzają świadectwa pisarzy starożytnych, piękną formą literacką¹. Zachowały się z nich tylko nieliczne fragmenty. Stosunkowo najwięcej fragmentów zachowało się z takich dialogów, jak: O filozofii (Peri philosophias), O dobru (Peri Pagathu), Eudemos, czyli o duszy (Eudemos e peri psyches), Protreptyk (Protreptikós), O ideach (Peri ideón), O poetach (Peri tón poietón).

Łaskawszy okazał się natomiast los dla drugiej grupy pism Arystotelesa, którą stanowią jego [traktaty naukowej przeznaczone do użytku szkoły perypatetycznej. One to właśnie tworzą tzw. Corpus Aristotelicum (CA) i dzielą się na:

i    i

1

Np. Cicero, Academicorum libri ąuattuor, 2, 119; Topica, I 3.