2

I. Mit i teoria

biety muszą posługiwać się określonymi gatunkami literackimi, na przykład fantasy, która umożliwia przekroczenie granic, dotyczących nie tylko konstrukcji gender, ale także obrazu cielesności kobiet. Schmid uważa, że cztery autorki — A.S. Byatt, Angela Carter, Emma Tennant i Jeanette Win-terson — poprzez mityczną grę stały się „złodziejkami języka”. Ich strategie wobec mitu są anty autorytarne i wywrotowe. Inscenizują one nie tylko mity, lecz także kobiece opowiadanie mitów, które staje się jouissance „mito-mariii”, „demitologizacji” i „remitologizacji”.

Obok tych działań przedstawicielek gry literackiej należałoby wymienić jeszcze całkowicie inną tradycję rozkoszy mitu: Clarissy Pinkoli Estes, Kobiety, któro biegają z wilkami. Historie i mity archetypu Dzikiej Kobiety (pierwsze wydanie amerykańskie 1992). Mamy tu do czynienia z zapisem nowej mitologii, która wyłania się z pomieszania baśni napisanych przez autorkę, innych niż u Grimmów, Andersona czy Perraulta. Stare baśnie pojawiają się również, ale w nowej interpretacji, tworzonej przez język psychologii głębi, zapis snów, poetyckich formuł magicznych. Mitologia Estes ma walor terapeutyczny, opowieściom towarzyszy objaśnianie ich ważności dla symbolicznej integracji kobiety. Myśl Junga, przetworzona przez Marię von Franz, stanowi ważny kontekst dla odczytania twórczości naszej Olgi Tokarczukj najpoważniejszej współczesnej mitografki, poszukującej literackich ujęć religijności, nieświadomości i archetypów w obrębie „małych” czy pogranicznych fabuł.

Odkrycie kobiecej genealogii¹

Giilkowioie odiiiieiiną wizję milu przedslawia l.uco Iri-garay w swojej książce z 1989 roku pod tytułem Zapomniana tajemnica genealogii kobiecych.

Wychodzi ona z założenia, że współczesna kultura pa-triarchalna zupełnie wypaczyła ideę miłości. Przemysł pornograficzny, jak pisze, sprowadza erotyzm do roli narkotyku, zapomnienia o sobie, prostytucji kobiet uległych wobec męskich popędów, do „małej śmierci’ u mężczyzn, upadku, unicestwienia itd. Ten schemat miłości Freud teoretyzuje jako jedyny możliwy. Eros ma być chaosem, nocą, bestialstwem, grzechem. Agape zaś to miłość bez Erosa. „Jeśli nie chcecie przeżyć rozczarowania lub nie chcecie zgrzeszyć, powstrzymajcie się od praktyk seksualnych. Jeśli akceptujecie rozczarowanie, możecie je zamaskować lub odkupić za pomocą prokreacji.”

Zdaniem Irignray ta koncepcja miłości zaważyła decydująco na współczesnym rozumieniu macierzyństwa. Wywłaszczone z siebie kobiety, niewolniczo poddane męskiej seksualności, miały uzyskać pocieszenie w macierzyństwie. Jest ono jednak najczęściej powieleniem genealogii palriarchalnej, czyniąc z dzieci — dzieci dla męża, dla państwa, dla władzy męskiej kultury. Ale jednocześnie — w sposób najbardziej utajony — macierzyństwo dla kobiety może oznaczać otwarcie zatartej drogi do związków z własną matką i z innymi kobietami. W tym celu konieczne jest odkrycie genealogii kobiecej — właśnie w mitach, które ujawniają jej boski charakter!

Irigaray przytacza liczne przykłady śladów zniszczenia genealogii kobiecej (np. pierwotne słowo wieszcze przekazywane było od matki do córki, ale od czasów Apollina sytuacja się zmienia). Stary Testament nie mówi o żadnym szczególnym połączeniu matki i córki, a Ewa przychodzi na świat bez matki. Oddalenie Marii od jej matki jest jak najbardziej zgodno z tradycją wielu wieków.

/.a najpiękniejszy przykład relacji między matką a córką uznaje Irigaray związek Demeler i Kory-Persefony. Podkreśla, że często trudno się dokopać relacji matek i córek w mi-

21