30039 Wykłady z polskiej fleksji39

184 Synteza i analiza form, czyli fleksja w działaniu

Poważniejszym źródłem komplikacji w koniugacji polskiej jest wielośi przyrostków tematowych. Ze względu na nie Tokarski (1958, 1973) wyodrębnił 11 grup tematowych czasowników, niektóre z podgrupami, co w sumie daje liczbę IN zob. tabela 7. Czasowniki należące do jednej grupy charakteryzują się innymi przyrostkami tematowymi lub innym rozkładem przyrostków niż czasowniki z pozostałych grup. Aby to pokazać wyraźniej, oddzieliliśmy w poszczególnych formach przyrostek tematowy charakterystyczny dla danej grupy od tematu podstawowego i od zakończenia, obejmującego czasem dalsze przyrostki i koń cówkę. Zaznaczyliśmy też zerowe przyrostki tematowe. Nie wskazywaliśmy natomiast innych zerowych przyrostków, w szczególności końcówek.

Klasyfikacja czasowników Tokarskiego nasuwa kilka uwag. Oto one:

Uwaga 1. Liczebność poszczególnych grup nie jest jednakowa. Do grupy I należy 25,6% czasowników zawartych w Słowniku języka polskiego pod red W. Doroszewskiego, dalsze 25,7% należy do grupy IV, a 22,8% do grup VIa i Vlh (zob. Saloni 1988b). W słowniku minimum udział tych grup wśród ogółu

Tabela 7. Grupy tematowe czasowników według Tokarskiego (1958, 1973)

I	II	III	IV
czyt-a-ć	umi-e-ć	szal-e-ć	rys-ow-ać
czyt-a-no	umi-a-no	szal-a-no	rys-ow-ano
czyt-a-nie	umi-e-nie	szal-e-nie	rys-ow-anie
czyt-aj	umi-ej	szal-ej	rysuj
czyt-a-m	umi-e-m	szal-ej-ę	rys-uj-ę
czyt-a	umi-e	szal-ej-e	rys-uj-e
czyt-aj-ą	umi-ej-ą	szal-ej-ą	rys-uj-ą
czyt-a-łem	umi-a-łem	szal-a-łem	rys-ow-ałem
czyt-a-ł	umi-a-ł	szal-a-ł	rys-ow-ał
czyt-a-ło	umi-a-Io	szal-a-ło	rys-ow-ało
czyt-a-ji'	umi-e-li	szal-e-li	rys-ow-ali
Va	Vb	Vc	VIa	VIb
ciąg-n-ąć	pły-n-ąć	chud-n-ąć	pal-i-ć	licz-y-ć
ciąg-ni-ęto	pły-ni-ęto	chud-ni-ęto	pal-on-o	licz-on-o
ciąg-ni-ęcie	pły-ni-ęcie	chud-ni-ęcie	pal-eni-e	licz-eni-e
ciąg-n-ij	pły-ń	chud-n-ij	pal-0	licz-0
ciąg-n-ę	pły-n-ę	chud-n-ę	pal-0-ę	licz-0-ę
ciąg-ni-e	pły-ni-e	chud-ni-e	pal-i	licz-y
ciąg-n-ą	pły-n-ą	chud-n-ą	paI-0-ą	Iicz-0-a
ciąg-n-ąłem	pły-n-ąłem	chud-0-łem	pal-i-łem	licz-y-łetn
ciąg-n-ąl	pły-n-ął	chud-0-1	pal-i-ł	licz-y-ł
ciąg-n-ęło	pły-n-ęło	chud-0-ło	pal-I-ło	licz-y-ło
ciąg-n-ęli	ply-n-ęli	chud-0-li	pal i li	licz-y-li

i.

i znsowników jest nieco inny, ale i tam znajdują się one na czele listy (zob. Bańko I992b).

Uwaga 2. Grupy I i VI, choć liczne, nie są bardzo produktywne. Najbardziej produktywna jest grupa IV, która adaptuje do polszczyzny czasowniki oparte na nl/oniach obcych, np. faksować, kserować, skanować, komputeryzować.

Uwaga 3. Grupa II obejmuje tylko trzy czasowniki podstawowe: umieć, to:,umieć, śmieć - ponadto zaś nieliczne czasowniki pochodne przedrostkowe, np. . rozumieć, porozumieć się. Prościej by było zaliczyć je do czasowników nieregularnych (zob. 11.5) niż tworzyć dla nich osobny wzór odmiany.

Uwaga 4. Grupa Xc obejmuje w istocie dwa wzory odmiany, jeden z przyrosl-kirm -n-, drugi z przyrostkiem -m-. Lepiej by było podzielić ją na dwie grupy.

Uwaga 5. W grupie XI, i tylko w niej, znajdują się czasowniki mające nietypowy bezokolicznik na -c z końcówką zerową. Do grupy tej należą też czasowniki z bezokolicznikiem na -ć po spółgłosce, np. nieść.

Tabela 7 (cd.)

Vlla	VIIb	VIIIa	VIIIb	IX
lcci-e-ć	słysz-e-ć	wypyt-yw-ać	popłak-iw-ać	pis-a-ć
leci-a-no	słysz-a-no	wypyt-yw-ano	popłak-iw-ano	pis-a-no
Icc-e-nie	słysz-e-nie	wypyt-yw-anie	popłak-iw-anie	pis-a-nie
ll-Ć-0	słysz-0	wypyt-uj	popłakuj	pisz-0
lii-0-ę	słysz-0-ę	wypyt-uj-ę	popłak-uj-ę	pisz-0-ę
Icc-i	słysz-y	wypyt-uj-e	popłak-uj-e	pisz-0-e
lec-0-ą	słysz-0-ą	wypyt-uj-ą	popłak-uj-ą	pisz-0-ą
leci-a-łem	słysz-a-łem	wypyt-yw-ałem	popłak-iw-ałem	pis-a-łem
kci-a-ł	słysz-a-ł	wypyt-yw-ał	popłak-iw-ał	pis-a-l
leci-a-ło	słysz-a-ło	wypyt-yw-ało	popłak-iw-ało	pis-a-ło
Icci-e-li	słysz-e-li	wypyt-yw-ali	popłak-iw-ali	pis-a-li
Xa	Xb	Xc	XI
In 0-ć	1-a-ć	gi-ą-ć, d-ą-ć	tłuC-0
Ili 0-tO	1-a-no	gi-ę-to, d-ę-to	tłucz-o-no
In 0-cie	1-a-nie	gi-ę-cie, d-ę-cie	tłucz-e-nie
In-J	lej	g-n-ij, d-m-ij	tłucz-0
bi-J-C	1-ej-ę	g-n-ę. d-m-ę	tłuk-0-ę
In J-e	1-ej-e	g-ni-e, d-mi-e	tłucz-e
bl-J-ą	1-ej-ą	g-n-ą. d-m-ą	tłuk-0-ą
bi-0-łcm	1-a-łcm	gi-ą-łem, d-ą-łem	tłuk-0-łem
In 0-ł	1-a-ł	gl »| ł. d t|-ł	tłuk-0-1
Ili 0-ło	1-a-ło	gi ę lo, d ę lo	tluk-0-lo
Itl « li	1-a-li	gl v II. d ę li	tluk-0 li