302 303 2

Rząd: Rhabdltia

Wargi w liczbie 6. 3, 2 lub ich brak. Jama gębowa w postaci jednolitej rury lub rur> poprzewężanej na 5, albo więcej odcinków. Układ wydalniczy z dwoma bocznymi kanałami skierowanymi ku tyłowi ciała. Gonady żeńskie parzyste lub nieparzyste.

Węgorek octowy — Turbatriv aceti żyje w środowiskach kwaśnych, szczególnie w fermentujących owocach. Może żyć także w kwasie octowym o stężeniu do 12°o. przy czym w wyższym niż 6% nie rozmnaża się.

Należący do rzędu węgorek jelitowy — Strongyloides stercoralis w stadium dojrzały m jest pasożytem jelitowym człowieka, małp człekokształtnych i innych ssaków. Występuje głównie w strefach ciepłych, rzadziej o klimacie umiarkowanym. Samice są ok. 1, samce ok 0,7 mm długie. Wykazuje przemianę pokoleń typu heterogonii. Pokolenie rozdzielnopłciowe żyje w wilgotnej ziemi. Po kopulacji samice składają jaja z częściowo rozwiniętymi larwami. W strefach ciepłych, w wilgotnej ziemi, po kilku godzinach z osłon jajowych wylęgają się larwy rabditowe, które odżywiają się szczątkami organicznymi i dojrzewają, a cykl powtarza się. Jeżeli występują niekorzystne warunki w środowisku (np. susza,) wykształcają się larwy filariopodobne. które przy kontakcie ze skórą ssaka wnikają do jego naczyń krwionośnych, następnie do płuc i ostatecznie do układu pokarmowego. Mogą się także dostać bezpośrednio do układu pokarmowego, przez przypadkowe połknięcie. W jelicie larwy dojrzewają w dzieworodne samice, pasożytujące w śluzówce. U człowieka powodują biegunki oraz zaburzenia funkcji układu nerw owego. Wyprodukowane przez samice, żyjące w jelicie, jaja rozwijają się bez zapłodnienia w larwy rabditowe, odżywiające się treścią jelita. Larwy rabditowe, które wydostaną się z kałem do wilgotnej ziemi, rozwijają się w pokolenie rozdzielnopłciowe. Pozostałe w jelicie, mogą się przekształcać w larwy filariopodobne, które poprzez naczynia krwionośne dostają się do płuc i z powrotem do jelita (hiperinfekcja). Larwy filariopodobne mogą także wydostawać się z kałem żywiciela do środowiska zewnętrznego, a przy kontakcie ze skórą mogą zakażać tego samego żywiciela (autoinfekcja) lub nowego (heteroinfekcja). Źródłem heteroinfekcji w przypadku człowieka są głównie psy i koty.

Węgorek świński — Strongyloides ransoni pasożytuje w jelice świń. Z kałem żywiciela wydostają się jaja, larwy rozwijają się w środowisku zewnętrznym. W Polsce zakażonych jest ok. 15% świń.

Rząd: Strongylida

Otwór gębowy otoczony 3 lub 6 wargami, albo warg brak, a otwór gębowy otoczony wieńcem oskórkowych ząbków lub blaszek tnących. Gardziel u postaci dojrzałych cylindryczna lub maczugowata. Układ wydalniczy złożony z pary kanałów bocznych i pary gruczołów brzusznych. U samic silnie umięśniona macica, u samców dwie spikule o równej długości. Postacie dojrzałe pasożytują u kręgowców, młodociane odżywiają się szczątkami organicznymi,

bakteriami, nie pobierają pokarmu, albo są pasożytami pierścienic, owadów, #y mięczaków.

Tęgoryjec dwunastnicy — Ancylostoma duodenale atakuje ok. 65 min ludzi rocznie, głównie w strefach ciepłych. W klimacie umiarkowanym, np. w Polsce, notowano zakażenie tęgoryjcem w kopalniach, gdzie warunki środowiskowe (wysoka temperatura i duża wilgotność) zbliżone są do warunków w strefach ciepłych. Bytuje w jelicie, głównie w dwunastnicy. Prócz człowieka, pasożytuje także u szympansa, niektórych ssaków mięsożernych oraz u świni. Jest to niewielki obleniec, samice są 2 -13, samce 8 -11 mm długie. Jama gębowa jest u nich zlokalizowana po stronie grzbietowej i otoczona z przodu parą trójzębnych płytek oskórkowych. Za pomocą płytek pasożyty nacinają śluzówkę, wywołując krwawienie. Pojedynczy pasożyt ssie krew w ilości ok. 0,15 ml dziennie. Żyje w jelicie do 5 lat. Patogeneza zależy od liczby pasożytów. Ok. 10 osobników powoduje lekką anemię, ok. 100 wywołuje u człowieka chorobę zwaną ancylostomatozą, błędnicą egipską lub tzw. chorobą tunelową (ze względu na zawleczenie i występowanie u niektórych robotników kopiących tunele w Europie Południowej), która objawia się stałymi krwotokami, silną anemią, zmianami w układzie nerwowym (apatia, śpiączka) i często kończy się śmiercią. Samice po kopulacji składają jaja, które wydostają się z kałem żywiciela na zewnątrz. W odpowiednich warunkach środowiska, po ok. 30 godz., wylęgają się larwy rabditowe. Larwy żyją w kale, odżywiają się szczątkami organicznymi, przechodzą dwa linienia i przekształcają się w larwy filariopodobne. które przenoszą się do wilgotnej ziemi lub do wody. Larwy filariopodobne nie odżywiają się, mogą żyć bez pokarmu ok. miesiąca, są stadiami inwazyjnymi. Do organizmu żywiciela dostają się poprzez skórę, rzadko przez przypadkowe połknięcie, i wnikają albo wprost, albo poprzez naczynia limfatyczne do naczyń krwionośnych. Z prądem krwi przemieszczają się do płuc, oskrzeli, następnie z oskrzeli przemieszczają się do układu pokarmowego. W układzie pokarmowym, po 5 dniach, przechodzą trzecie linienie, po którym wykształcają się płytki z ząbkami. Po czwartym linieniu, to jest po ok. 7-10 tygodniach od zakażenia, tęgoryjce osiągają dojrzałość płciową. Choroba wywoływana u człowieka przez te pasożyty znana jest od dawna. Jej objawy, pod nazwą „aaa”, zostały opisane w papirusach egipskich, sporządzonych w XVI w. p.n.e.

Necalor americanus jest pasożytem zbliżonym budową i biologią do tęgoryj-ca. Pierwotną ojczyzną tego gatunku była Azja i Afryka, a w dobie handlu niewolnikami gatunek rozprzestrzenił się w obu Amerykach. Larwy odżywiają się bakteriami. Samice produkują dziennie do 10 000 jaj.

Rząd: Ascaridida

Otwór gębowy otoczony 3 lub 6 wargami albo warg brak. Jama gębowa niewielka. Gardziel cylindryczna lub gruszkowata, oddzielona od jelita przewężeniem. Układ wydalniczy w kształcie litery H. Wyraźny dymorfizm płciowy. Postacie dojrzałe pasożytują u kręgowców.