33438 r3

z samych obszarów stanowią przypadek stosunkowo rzadki i raczej marginalny. Obrazem czysto sylwetowym operują raczej piktogramy i zbliżone do piktogramów rysunki użytkowe niż rysunek artystyczny lub para artystyczny. Trudno wyobrazić sobie obraz przedstawiający coś wyłącznie punktami, natomiast punkt, a także sylwetka linearna, mogą występować właściwie wraz z dowolną kombinacją figur, nie zmieniając zasadniczo charakteru czy stylu rysunku.

Forma przedstawiona

1. Jak wyróżnione wyżej środki formalne przedstawiania używane są do określenia przedstawianych przedmiotów? W jaki sposób określają czy pokazują jego formę?

Jedno z typowych zastosowań kombinacji konturu i obszaru pokazuje rysunek Maxa W. Svanber-ga. Postać kobieca z głową ptaka przedstawiona jest - w swojej kobiecej części - za pomocą linii konturowych określających kształt ciała oraz układów kropek zaznaczających cienie na ciele.

W rysunku szyi, rąk, częściowo w rysunku nóg i torsu postaci (a także rysunku dzioba) obszary wyznaczone przez kropki biegną równolegle do konturu, zaznaczając wypukłość pokazywanego przez kontur - a więc figurę płaską - przedmiotu. Zmienna szerokość tego obszaru oraz malejąca w stronę środka gęstość kropek (najlepiej widoczna na rysunku dzioba) określają przedstawianą bryłę jako obłą (a nie kanciastą), o niejednakowej grubości. W pewnych miejscach, obszary zakropkowane pokazują także pewne wypukłości wewnątrz określonej konturem figury - kolana, brzuch, pionowa bruzda przez środek torsu - jako uwydatnione przez cienie. Wypukłości wyraźnie odcinające się od obłej bryły, których powierzchnia tworzy wyraźny kąt z powierzchnią całości - piersi, zarys brzucha na tle prawego uda - wyodrębnione są nadto konturowo.

Jest to klasyczny sposób przedstawiania bryły przy pomocy konturu i światłocienia. Linia pokazuje kształt sylwetki przedstawionego przedmiotu i ewentualnie kształt części wyodrębniających się jako bryły, natomiast układy kresek lub kropek wyznaczają (podobnie jak plamy w rysunkach innego typu) obszary pokazujące zacienione części przedmiotu. W najprostszym przypadku znaczący jest tylko walor, który odróżnia - przez kontrast z nienacechowaną jasnością tła - obszar cienia. Dodatkową zmienną może być zaznaczona wyraźnie granica obszaru, która sugeruje krawędź lub bruzdę oddzielającą płaszczyzny o różnym nachyleniu. Inna możliwa zmienna: stopniowanie jasności obszaru, może służyć do pokazania obłości bryły. Szkic Diirera Chrystus w Ogrójcu ilustruje inne możliwości konstruowania i zastosowań konturu i obszaru. Przede wszystkim kontury i obszary zbudowane są u Durera z takich samych elementów: krótkich na ogół, zaokrąglonych kresek, często silnie zaokrąglonych na końcu. Jednorodność budulca obu rodzajów figur pozwala na pewnego rodzaju powiązania funkcjonalne między nimi: ta sama kreska jest w niektórych miejscach składnikiem zarówno układu kresek wyznaczających obszar, jak i ograniczającego ten obszar konturu. 2. Kontur nie tworzy w rysunku Durera linii ciągłej i zamkniętej jak w rysunku Svanberga. Zarysowany jest zwykle szeregiem owych krótkich łuków, często nie połączonych ze sobą. Innymi słowy, linia konturu nie jest właściwie narysowana: narysowane i dane w oglądzie są wyznaczające ją kreski, sama linia natomiast jest już wynikiem ich zinterpretowania. Inny, czysto konturowy szkic Durera pozwala dostrzec właściwości takiej linii szczególnie wyraźnie.

27