34399 skanuj0015 (321)

Andrzej Meissner

wydawnictwo periodyczne poświęcone w całości problematyce kształcenia i wychowania, będące z reguły organem instytucji, zrzeszeń lub organizacji pracujących programowo w dziedzinie teorii i praktyki pedagogicznej, adresowane do osób zawodowo zajmujących się działalnością dydaktyczno-wychowawczą i opiekuńczą lub też z tymi osobami współpracującymi”²⁵.

Jeżeli definicje te. przyjmiemy za podstawę dalszych rozważań, to okazuje się, że rozwój czasopism pedagogicznych w Galicji dokonał się w zasadzie wraz z nastaniem autonomii, a więc dopiero w latach 60. XIX wieku. Wówczas nastąpiło duże zaktywizowanie się społeczeństwa, które uzyskało prawo do zrzeszania się, tworzenia organizacji, artykułowania swoich postulatów w odniesieniu do różnych dziedzin życia publicznego. Impulsem do tworzenia czasopism było podjęcie ogólnokrajowej dyskusji nad reformą szkolnictwa, zwłaszcza szczebla elementarnego. W ten sposób doszło we Lwowie do powołania w 1868 r. „Szkoły”, pierwszego czasopisma pedagogicznego, pozostającego od 1871 r. pod patronatem Towarzystwa Pedagogicznego. Kolejnymi czasopismami były: „Muzeum” (Lwów 1884—1939), „Głos Nauczycielski” (Kołomyja 1883—1893), „Szkolnictwo Ludowe” (Nowy Sącz 1891 — 1905), potem „Szkolnictwo” (1905—1913), „Rodzina i Szkoła” (Lwów 1896 — 1913), „Gazeta Nauczycielska” (Lwów 1899—1904), „Praktyka Szkolna” (Lwów 1901/1902—1918), „Czasopismo Pedagogiczne” (Lwów 1912—1919/1920), „Ruch Pedagogiczny” (od 1912 r.). Wymienione tu niektóre periodyki pedagogiczne²⁶ stały się wkrótce forum wymiany poglądów w dziedzinie szeroko rozumianych problemów edukacyjnych. Podejmowano w nich dyskusje nad zawodem

²⁵    F. Filipowicz, Rozwój czasopiśmiennictwa pedagogicznego w Polsce, [w:] Czasopisma pedagogiczne w Polsce Ludowej, red. F. Filipowicz, Warszawa 1981, s. 15.

²⁶    Ich pełny wykaz zamieszcza S. Możdżeń i J. Musiał, Bibliografia polskich czasopism pedagogicznych (do 1979), Kielce 1981, oraz A. Meissner, Polskie czasopisma pedagogiczne w Galicji, [w:] Myśl edukacyjna w Galicji 1772—1918, s. 133-148.

nauczycielskim, jego przygotowaniem zawodowym, statusem materialnym i społecznym. Dostarczano w nich wiedzy o aktualnych prądach i kierunkach pedagogicznych napływających do Galicji z Europy Zachodniej. Bogaty dorobek czasopism pedagogicznych dotyczy kwestii dydaktycznych, wychowawczych, metodycznych, co miało ułatwić nauczycielom doskonalenie swoich umiejętności zawodowych. Dowiadujemy się też o dziejach szkolnictwa w Polsce i za granicą. W zależności od przyjętego profilu czasopisma podejmowały problemy bądź szkolnictwa ludowego, bądź średniego, współpracy domu rodzinnego ze szkołą, zawodu nauczycielskiego, patologii społecznych itp. Na początku XX wieku wiele periodyków na czele z „Ruchem Pedagogicznym” popularyzowało nowe prądy pedagogiczne i kierunki dydaktyczne. W ten sposób zostały przybliżone polskiemu nauczycielowi idee pedagogiczne Johna Deweya, Marii Montessori czy teorie psychologów eksperymentalnych. Czasopisma opozycyjne (np. „Szkolnictwo”, „Gazeta Szkolna”, „Głos Nauczycielstwa Ludowego”) podejmowały dyskusje nad polityką oświatową władz szkolnych, ujawniały konsekwencje tej polityki, wydobywały na światło dzienne niedomagania szkoły galicyjskiej. Informowały również o ważnych wydarzeniach oświatowych w kraju i za granicą. Wychodziły często poza wąsko pojęte zagadnienia pedagogiczne, sięgając do rozważań natury psychologicznej, sozologicznej, historycznej czy prak-seologicznej.

Należy tu też pamiętać o ukraińskich i żydowskich czasopismach pedagogicznych. Pierwsze z nich to „Uczitel” (1889—1914) wydawany przfez Ruskie Towarzystwo Pedagogiczne we Lwowie. Na początku XX wieku było ono propagatorem idei „Nowego Wychowania”. Do żydowskich ‘ czasopism oświatowych zaliczamy „Światło — Hamaor” wydawane w latach 1895—1912 przez Towarzystwo Nauczycieli Szkół Fundacji im. barona Hirscha oraz „Oświata i Wychowanie”, które wychodziło w Stanisławowie od

-71-