35408 Kompendium Wiedzy geografii11

nicnia specjalne — istotne z punktu widzenia państwa jako całości (Suliborski A. i inni. 2000).

Najczęściej występują trzystopniowe (np. w Polsce), rzadziej dwustopniowe (np. w Andorze i innych minipań-stwach), podziały administracyjno-terytorialne. Stopniowanie od niższych do wyższych poziomów administracyjnych jest następujące: gmina — powiat — województwo (region administracyjny). Należy jednak pamiętać, że w różnych krajach powierzchnia i nazewnictwo tych poziomów jednostek administracyjnych są odmienne.

W państwach federalnych, np. w Stanach Zjednoczonych, Niemczech, Szwajcarii, rolę najwyższej jednostki administracyjnej odgrywają poszczególne terytoria federalne, takie jak: stan, land, kanton.

W wielu państwach mogą występować jeszcze podziały wewnętrzne podstawowych poziomów administracyjnych na Jednostka tzw. jednostki pomocnicze (sołectwa, osiedla i dzielnice), pomocnicza które nic mają kompetencji ustawowych, a jedynie ułatwiają korzystanie z usług administracyjnych mieszkańcom, organizują życie społeczne oraz pomagają w zarządzaniu całą jednostką administracyjną. Jednostki pomocnicze tworzą często elementarny podział przestrzenny, który nawiązuje do struktury i genezy osadnictwa oraz społeczności lokalnych. Podziały pomocnicze wykorzystywane są z reguły także przy organizacji okręgów wyborczych.

Wc współczesnej Europie, w związku z trwającym procesem jednoczenia kontynentu, aktualny staje się problem przyjęcia w różnych krajach podobnych kryteriów, zwłaszcza przy ustanawianiu (wydzielaniu) jednostek administracyjno--terytonalnych najwyższej rangi (regionów). Powinny one spełniać warunek względnej porównywalności pod względem: demograficznym, potencjału ekonomicznego i wielkości 'zajmowanej powierzchni. Odpowicdniość tych regionów administracyjnych będzie sprzyjać bezpośrednim kontaktom, przyśpieszając w ten sposób procesy integracji państw.

W poszczególnych krajach, często niezależnie od ich Podziały specjalne struktury administracyjno-terytorialnej, istnieją tzw. podziały specjalne, które wyznaczają przestrzenny zasięg działalności pewnych instytucji państwowych lub niepaństwowych. Ob-

s/.ary, gdzie instytucje te realizują swoje zadania (cclc). określa się pojęciem regionów funkcjonalnych. W Polsce do takich podziałów możemy np. zaliczyć struktury terytorialne administracji wyznaniowych, lasów państwowych, wojska, telekomunikacji, kolei i inne. (Patrz także hasła: Region. Centralizacja, Federalizm).

AFRYKANIZACJA

Afrykanizacja jest efektem powstania wielkiej liczby państw, których kształt przestrzenny nie odpowiada istniejącemu zróżnicowaniu etnicznemu, językowemu czy też religijnemu danego terytorium. Sytuacja taka stała się potencjalnym źródłem konfliktów wewnętrznych i zewnętrznych, co z kolei rzutuje na społeczno-gospodarczy rozwój poszczególnych państw.

Współczesne granice wielu państw stanowią spuściznę dawnych podziałów kolonialnych, które często dzieliły jedną ctnokulturową społeczność pomiędzy różne terytoria zależne. Granice takie w wielu przypadkach przyjmowały formę linii prostych, wytyczając dawny zasięg zaplecza importowo-eksportowego (hintcrlandu) centralnego ośrodka administracji kolonialnej (zazwyczaj było nim miasto portowe). W kolonialnych podziałach politycznych uwzględniano również naturalne formy terenu i granice krain geograficznych, takie jak pasma górskie, wielkie baseny wodne, kotliny, pustynie itp.

Termin „afrykanizacja” w szerokim rozumieniu odnosimy do destrukcyjnych, w znaczeniu państwowym i gospodarczym, procesów społecznych, polegających na konfliktach etnicznych, religijnych i kulturowych, które zachodzą w wielu krajach rozwijających się. Podstawę dla rozwoju tych procesów (charakterystycznych głównie dla Afryki — stąd nazwa) stanowi określony zespól warunków terylorialno-politycznych i społeczno-gospodarczych ukształtowanych najczęściej w okresie kolonialnym.

W epoce postkolonialnej konflikty plemienne, międzypaństwowe. religijne i inne pogłębiły procesy afrykanizacji, co z kolei doprowadziło do „usztywnienia" granie państwowych krajów Trzeciego Świata.