35584 PTDC0083

TEKST POBOCZNY

Do struktury słownej dramatu należy także tekst poboozny (didaskalium, pl. didaskalia, z gr. "nauka, instrukoja", od di-daskalos - "nauczyciel"). Są to sformułowania nie przeznaczone do wygłoszenia na scenie, za pośrednictwem których autor dopowiada te elementy teatralnej wizji dramatu, które nie mieszczą się w wypowiedziach postaci, albo nie otrzymują w nich jednoznacznego kształtu. Przez długi czas didaskalia uchodziły za środek umożliwiający autorowi pośredni wpływ na kształt inscenizacji, współczesna praktyka teatralna uświadamia często iluzo-ryczność tej postawy.

We współczesnej refleksji nad dramatem występują różne poglądy na istotę tekstu pobocznego. Roman Ingarden, traktując dramat jako wypadek graniczny dzieła literackiego, rozróżniał w jego postaci pisanej tekst główny jako "słowa i zdania wypowiadane przez osoby przedstawiono" i tekst poboczny, pełniący funkcję intencjonalnego wyznaczania przedmiotów - przede wszystkim osób - w dramacie przedstawionych. W inscenizacji, według tego badacza, "zdania stanowiące tekst główny przestają należeć do przedmiotów przedstawionych przez tolcst poboczny", którego funkcję "przejmują w widowisku teatralnym pewne realne przedmioty", to jest aktorzy i rekwizyty (U. Ingarden, O dziele literackim, rozdz. XII, Wypadki graniczne). Jak łatwo zauważyć, przez tekst poboczny Ingarden rozumie także imienne identyfikatory replik. Na ogół sprawę tę pomija się przy omawianiu współistnienia w dramacie tekstu głównego i pobocznego.

Inne jest stanowisko Ireny Sławińskiej, która w studium "Główno problemy struktury dramatu" (w niektórych wydaniach