3 (79)

3. BUDOWA LEKCJI GRAMATYKI

¹ Por.: Z. Klemensiewicz: op. cit., s. 124 i n. oraz Wybrane zagadnienia metodyczne z zakresu nauczania gramatyki. Warszawa 1959. Cz. II, s. 30—52.

polegające na tym, żeMtażdy analizuje swoje nazwisko pod względem dźwięczności głosek7 W drugim wypadku (uczeń sam musi podać przykład lub zjawisko językowe. Gdy poznamy np. cechy zdań współrzędnie złożonych, uczniowie otrzymają polecenie ułożenia takiego opowiadania, w którym występowałoby kilka przykładów zdań współrzędnie złożonych.') Wspólne odczytywanie tych opowiadań, poprawa i dyskusja wzmagają pracę myślową uczniów. Ćwiczenia pierwszego typu są łatwiejsze, drugiego trudniejsze. W obydwu występuje myślenie dedukcyjne,, w obu uczniowie są aktywni, jednak w drugim wypadku aktywność jest podwójna. Uczeń musi wykazać inwencję w zakresie skonstruowania opowiadania, zawierającego podane zjawiska językowe, co wymaga znajomości zarówno budowy opowiadania, jak i wiadomości gramatycznych o budowie zdań współrzędnych.

ć Dedukcją posługujemy się również, gdy trzeba podać uczniom takie wiadomości, których nie da się uzyskać od uczniów drogą indukcji, lub gdy żądamy potwierdzenia przykładami znanej lub podanej świeżo reguły gramatycznej.7 Wiele bowiem zagadnień gramatycznych zaliczyć można do kategoriićtwierdzeń umownych. Do takich należą np. umowne reguły ortograficzne dotyczące pisania łącznego czy rozdzielnego, kryteria podziału rzeczowników, podział liczebników itp. W tym wypadku podajemy sformułowania według podręcznika lub piszemy na tablicy w kolumnach przykłady liczebników głównych, porządkowych, zbiorowych i objaśniamy zasady tego podziałuD

Dobra budowa lekcji gramatyki jest ważnym czynnikiem powodzenia w nauczaniu języka ojczystego. Lekcja gramatyki składa się zasadniczo z trzech podstawowych części h

W pierwszej części wysuwamy zagadnienie, określamy dokładnie jego treść i rozbudzamy zainteresowanie młodzieży. Jest to wprowadzenie do tematu lekcji, powinno ono być zwarte i krótkie.

W drugiej części szukamy odpowiedzi na wysunięte zagadnienie. W toku tej części lekcji zwracamy szczególną uwagę na przebieg procesu myślenia uczniów. Podstawą wyjściową jest materiał przykła-.I,. bieramy więc odpowiednie fakty językowe, następnie anali-111. m\ je, wyszukując cechy charakterystyczne, wewnętrzne związki, i , ,|m|.i. n iwa itp. Po wykryciu zasadniczych cech danego tworu czy i i m I i językowego i umiejscowieniu go w systemie gramatycznym ..i 11.1111 \ ię sformułować zdobyte przez uczniów wiadomości i ustalić i. li ini.itcezną redakcję.

W i zęści trzeciej zwracamy uwagę na utrwalenie zdobytych wia-■ I m 11111 i i i praktyczne ich stosowanie. Staramy się nadto włączyć je . aloh.ztalt wiedzy posiadanej przez uczniów, lian lekcji przedstawia się więc następująco:

( ¹ęść pierwsza — to wysunięcie zagadnienia, wzbudzenie za-1111 i < .owania i nawiązanie do podobnych znanych zagadnień.

< ę ć druga — to gromadzenie materiału językowego i jego mili i Przez analizę materiału rozumiemy wyszukiwanie właściwości,

. Mit.iiznych związków, podobieństw i innych cech charakterysty-. -11 v. h Drogą indukcyjnego myślenia wykrywamy cechy zasadnicze .1 nu ro zjawiska językowego i ustalamy jego miejsce w systemie gra-niiiM/nym. Część drugą kończy sformułowanie treści zdobytych 11.biim>śc i i ich ujęcie redakcyjne.

W części trzeciej — staramy się o powiązanie zdobytych wia-d"iun ci z dotychczasowym dorobkiem. Celem ćwiczeń gramatycznych ¹¹ I części lekcji jest zastosowanie wiadomości do nowego materiału I" \l fulowego i wyrobienie sprawności w wypowiedziach mowy po-^{,,M /l}" I ucznia. Celem końcowym zaś jest przygotowanie ucznia do *^l,ł 1‘ini.i domowego.

^/ I <>lci omówimy wymienione wyżej poszczególne części lekcji im •♦iniityki.

■ •'interesowanie tak potrzebne już w pierwszej części lekcji może-" budzić ciekawym przykładem wziętym z życia, opowiadaniem, obrazem, jak również zręcznie sformułowanym i postawio-j l’^Nl-'niem, na które nasza wspólna praca z uczniami na lekcji ma '"'powiedź. Ożywienie możemy osiągnąć również przez związanie ¹    1111 "'ii z codzienną praktyką językową uczniów. Lekcje języka

Mi.

•«C|

^ " ¹ ’ mogą ich przekonać o brakach v; poprawności i sprawności "^Ur|- Wówczas odwołanie się do konieczności zdobycia wiado-

₍ 'P •"mitycznych jako jednego ze sposobów usunięcia braków ję-'"'^l jest również dobrym środkiem budzenia zainteresowania.

13