41868 Skan53

36 III. Temat i plan pracy dyplomowej

ustaleń. Mogą to być różnego rodzaju dokumenty, ankiety, informacje i artykuły prasowe. Wśród dokumentów szczególne znaczenie ma orzecznictwo sądów i innych organów orzekających.

Zdarzyć się może, iż w uwagach wstępnych będzie konieczne omówienie pewnych zagadnień terminologicznych, np. w zwńązku z możliwością zaistnienia wieloznaczności lub niedookreślonością słów i pojęć użytych w tytule albo w związku z formułowaniem problemów podejmowanych w pracy. Równie istotne mogą być też objaśnienia metodologiczne, zwłaszcza wtedy, gdy praca odbiega w tym względzie od metod przygotowywania najczęściej spotykanych.

Nierzadko na końcu Wstępu pojawia się omówienie konstrukcji pracy. Nie wydaje się to niezbędne w każdej pracy i dla każdego planu, który, jeśli spełnia przedstawione już postulaty, jest i bez tego dostatecznie czytelny i zrozumiały. W praktyce można jednak obserwować zjawisko zdominowania uwag wstępnych dość monotonnym omówieniem treści kolejnych rozdziałów pracy. Taka sytuacja ma miejsce zazwyczaj wtedy, gdy autor nie docenia znaczenia wcześniejszego ukierunkowania swoich uwag i nie bardzo wie, co ma na ten temat napisać w momencie, kiedy zbliża się ku końcowi swojej pracy.

Jest prawdą, źe dobry Wstęp pisze się po zakończeniu opracowywania innych fragmentów dzieła. Jednakże pewien szkic najważniejszego fragmentu Wstępu powinien powstawać w chwili przygotowywania planu pracy. Przedstawiając bowiem swój plan promotorowi na seminarium, trzeba przecież omówić go, wskazać główne cele i problemy. Tego rodzaju uwagi powinny być przygotowane na piśmie, a potem systematycznie uzupełniane. Jest bowiem oczywiste, że na początku nie znamy jeszcze całego materiału badawczego i nie wszystkie problemy i trudności jawią się nam dostatecznie wyraźnie. Napisanie Wstępu wymaga zatem pewnej dojrzałości i dlatego ostateczny kształt można mu nadać dopiero po napisaniu całości i z uwzględnieniem Zakończenia, o czym będzie jeszcze mowa.

Nigdy nie lekceważmy tego, co można i należy napisać we Wstępie, ponieważ jest on nie tylko koniecznym wprowadzeniem do tematu, ale także pierwszym świadectwem naszej pracy i zdolności. Pierwszym i najważniejszym, najbardziej samodzielnym i o tym wie każdy recenzent, który może nie przeczytać tego czy innego fragmentu dzieła, ale nigdy nie zrezygnuje z lektury uwag wstępnych i okazji poznania naszej erudycji, osobowości, ambicji. Te wrażenie pozostają w pamięci i jeśli nie są najlepsze, z pewnością nie pomogą w uzyskaniu wysokiej oceny.

4. Ostateczne sformułowanie tematu

O ile plan pracy wraz z przedstawioną problematyką jest w pewnych granicach materiałem elastycznym, o tyle temat pracy jak najszybciej powinien być uznany za ostatecznie ustalony. Najczęściej świadomość tego zaczynamy mieć dopiero po zatwierdzeniu planu przez promotora. Do ostatniej chwili warto jednak oceniać krytycznie wybrany temat. Być może sami odkryjemy, np. w trakcie opracowywania koncepcji planu, że temat okazuje się zbyt obszerny. Jest to bardzo prawdopodobne, ponieważ na etapie wstępnego formułowania problemów, wtedy kiedy studenci jeszcze nie zdążyli poznać dokładnie literatury przedmiotu, zdecydowanie preferowane są przez nich lematy obszerne jakby w obawie, że nic od siebie nie potrafią napisać, ale za to w nadziei, że im większą dysponują literaturą, tym łatwiejsza i bezpieczniejsza jest forma kompilacji.

Założenia takie są jednak bardzo zdradliwe, ponieważ poznanie obszernego piśmiennictwa okazuje się niezwykle pracochłonne. Wymaga ogromnej wiedzy teoretycznej oraz odpowiedniego uporządkowania zebranych materiałów, zrozumienia wszystkich problemów, a także przedstawienia ich w formie interesującej syntezy. Temat powinien być zatem raczej wąski, tak aby jego realizacja nie była za trudna oraz umożliwiała wykazanie się uzdolnieniami najwyżej cenionymi w pracy twórczej. Słusznie pisał M. Święcicki, że: „energia i czas zaoszczędzony na zbieraniu materiałów powinny być przeznaczone na kompletowanie wiedzy teoretycznej i na głębsze przemyślenie oraz staranniejsze wykończenie pracy”⁸.

Temat powinien być nie tylko wąski, ale i jak najdokładniej określający problematykę pracy i jej zakres. Niewątpliwie nie uczynimy tego do końca w samym tytule, ale i tutaj można wiele zrobić. Odpowiednio formułując tytuł, można wyeksponować analizowany problem, sprawić, że będzie on interesujący, atrakcyjny, ambitny. O tym powinniśmy

M. Święcicki: Jak studiować ... s. 159.