11640 Skan52

34 ///. Temat i plan pracy dyplomowej

3. Objaśnienie tematu i znaczenie Uwag wstępnych

Konstruowaniu planu pracy powinno towarzyszyć dążenie do sformułowania pytań, na które ma odpowiedzieć autor pracy. Pytania te wyznaczają najważniejsze zadanie autora. Czasami nazywa się je zagadnieniem badawczym, a w pracach bardziej ambitnych — problemem naukowym. Postawieniu pytania może towarzyszyć przedstawienie jakiejś hipotezy, czyli twierdzenia, które jest prawdopodobną odpowiedzią na pytanie lub stanowi rozwiązanie problemu. Hipotezą według Słownika języka polskiego jest „[...] założenie oparte na prawdopodobieństwie, wymagające sprawdzenia; jakiekolwiek orzeczenie niezupełnie pewne, przypuszczenie”¹. Bardzo często treść i sposób sformułowania hipotezy badawczej ma wpływ na ocenę naukowego charakteru dzieła. W rozumieniu potocznym teza to twierdzenie, które trzeba udowodnić. W badaniach naukowych teza stanowi twierdzenie o określonej doniosłości w danej dyscyplinie wiedzy. Dlatego zdarza się, że promocyjne prace naukowe nazywa się tezą doktorską lub habilitacyjną.

Najlepiej jest, jeśli o poruszanych przez autora problemach badawczych² i o stawianych hipotezach dowiadujemy się z samego tytułu pracy. Sprostanie temu wymogowi nie jest łatwe³. Z tego względu na początku każdej pracy trzeba tej kwestii poświęcić nieco uwagi. Ten niezwykle ważny wywód nazywa się często „stawianiem problemu” lub omówieniem problematyki. Nie należy go jednak rozumieć jako omówienia treści pracy, a raczej jako wyłuszczenie wszystkich zadań i problemów badawczych ze wskazaniem ich znaczenia i związków z zagadnieniami pokrewnymi. Problematyczność stawianych pytań i hipotez może wiązać się np. z. oceną stanu prawodawstwa albo stanu literatury i polegać bądź to na zauważeniu w nich pewnych luk i braków, bądź sprzeczności norm lub niezgodności poglądów.

Nawet te prace dyplomowe, w których trudno jest autorowi sformułować konkretną hipotezę, mogą mieć poważną wartość dla uporządkowania zjawisk i ocen, wypowiedzi i poglądów. Zresztą nawet w wypadku takich prac nie powinno być większych kłopotów ze wskazaniem pewnych celów, jakie praca ma realizować i postawieniem konkretnych pytań. Uczynienie tego możliwe jest jednak przy dobrym poznaniu literatury i innych materiałów badawczych. Ma jednak ogromne znaczenie dla uchronienia nas przed pisaniem „o wszystkim i o niczym”.

Zaniedbania w tym względzie przynoszą same szkody i powodują, że praca dyplomowa staje się dość przypadkowym nagromadzeniem materiałów i informacji. Jest trudno czytelna, mało zwarta, a niekiedy też rozrasta się do ogromnych rozmiarów. Źle świadczy o autorze i na pewno nie będzie źródłem jego twórczej satysfakcji.

Pewne znaczenie dla bliższego określenia celu naszej pracy może mieć przytoczenie na początku Wstępu, w pewien wyeksponowany sposób, cudzych słów w postaci cytatu, czasami o charakterze sentencji czy aforyzmu, które mogą mieć charakter swoistej myśli przewodniej lub tezy dodatkowo motywującej czytelnika do bliższego poznania dzieła. Takie słowa nazywa się mottem i łatwo je odnaleźć w obu pracach, których fragmenty znalazły się w aneksie do tego wydania naszego poradnika.

Praca promocyjna z natury swej nie może być monografią, czyli pełnym opracowaniem jakiegoś zagadnienia, ponieważ to wymaga doświadczenia, szczególnych możliwości działania i wielkiego nakładu pracy. Każdy temat pracy dyplomowej może być zatem wyłącznie jakimś fragmentem problematyki, która już ma lub powinna mieć swoją monografię. W tej sytuacji określenie granic rozważań i ich ukierunkowanie jest konieczne — jeśli nie w tytule, to właśnie we Wstępie.

We Wstępie jednak nie tylko objaśniamy temat przez sformułowanie celów, problemów, zadań i zakresu rozważań pracy. Często bowiem niezbędne jest także odniesienie tych uwag do istniejącego stanu piśmiennictwa. Omówienie literatury staje się oczekiwanym elementem tej części pracy, zwłaszcza jeśli literatura jest obszerna, a student potrafi na nią spojrzeć krytycznie. Równie potrzebne i pożyteczne może być przedstawienie stanu regulacji prawnych związanych z danym tematem.

We Wstępie warto też przedstawić inne materiały źródłowe, jeśli tylko z nich korzystamy i mają one istotniejsze znaczenie dla naszych

1

   Słownik wyrazów obcych, Warszawa 1991, s. 339.

2

   To określenie jest mniej zobowiązujące niż sformułowanie — problem naukowy, oznaczające niewiedzę o charakterze obiektywnym, a mające większe znaczenie w nauce. Problem badawczy to pojęcie szersze, może składać się na niego każde pytanie, które „orientuje nasze przedsięwzięcia badawcze". Cytat pochodzi z książki J. Sztumskiego: Wstęp do metod i technik badań społecznych, Warszawa 1984, s. 28.

3

   Najłatwiej o to w pracach skoncentrowanych wokół jednego rzeczywistego problemu.