42807 P1070911

KOSCIOŁ p.w. św. KAZIMIERZA I DAWNY KLASZTOR REFORMATÓW

Obecnie kościół par. polsko-katolicki i Ośrodek Szkolno--Wychowawczy dla Dzieci Głuchych. Kompleks budynków położonych na wzgórzu w pn.-wsch. części Śródki, między ulicami: Bydgoską od zach. i Podwalem od wsch., górujących nad zabudową otoczenia. Do orientowanego kościoła przyle-60 ga od pd. czworobok klasztoru (fig. 60), od pd. związany łącznikiem z nowszym (w. XIX) budynkiem administracji ośrodka; na pn.-wsch. od kościoła położony budynek Szkoły Zakładu Głuchych, a przed fasadą kościoła od zach., na zboczu w obrębie posesji szkoły przy ul. Bydgoskiej nr 4, kapliczka Bożej Męki.

HISTORIA. Reformaci sprowadzeni przez bpa Wojciecha Tolibowskiego, osadzeni na Sródce na mocy aktu erekcyjnego z- 1657. Pierwsze zabudowania kościoła i klasztoru z fundacji bpa, drewniane. Po jego śmierci, od ok. 1663 do 1685 zbudowany murowany kościół z fundacji Łukasza Niemo-jewskiego i jego żony Heleny. 1693—1704 wzniesiony murowany klasztor z fundacji Jakuba Rola Gocławskiego, kasztelana przemęckiego. 1794—96 klasztor zajęty przez Prusaków i adaptowany na szpital. 1804 klasztor odebrany reformatom, a zabudowania przekazane seminarium nauczycielskiemu; po śmierci ostatniego reformaty 1828 kościół przejęty przez seminarium. 1874 seminarium nauczycielskie przeniesione do Rawicza, a dawny klasztor przekazany zakładowi głuchoniemych. 1884 kościół po remoncie udostępniony zakładowi. W czasie okupacji 1939—44 klasztor zajęty przez wojsko. 1945 budynki uszkodzone w czasie działań wojennych, odremontowane 1945—46 i 1948.

A. KOSCIOŁ. HISTORIA. Początek budowy murowanego kościoła zapewne wg projektu Krzysztofa Bonadury St. wkrótce po 1663, od ok. 1667 pod kierunkiem Krzysztofa Bonadury Ml. i pod nadzorem Jerzego Catenaz-ziego. 1675 zbudowany do wysokości dolnych okien. 1678

odwadniane fundamenty i podziemia. 1679 ukończona fasada, budowany dach z wieżyczką. 1681 ukończona budowa sklepień. 1685 konsekracja kościoła przez bpa Stefana Wierzbowskiego. 1723—24 wykonana polichromia na sklepieniach.

1737 wykonana przez mai. Wacława Graffa polichromia na sklepieniu zakrystii (nieistniejącym). 1749—52 z powodu rysujących się murów i sklepień skotwione ściany i dobudowane skarpy po stronie pn. 1752—55 wykonane jednolite wyposażenie. 1754 urządzenie wnętrza zakrystii za ołtarzem głównym. 1755—56 wzmocnione fundamenty i zapewne przebudowane pomieszczenia w podziemiach ze sklepieniami na filarach. 1774 reperacja gzymsów fasady. 1778 odnowiona snycerka wszystkich ołtarzy. 1784—86 remont wiązania dachowego nad prezbiterium ze wzniesieniem na nim wieżyczki krytej blaszanym hełmem z prześwitem. 1788 w miejsce starych wykonane nowe tynki i malowana fasada. 1804 po kasacie konwentu przebudowa zakrystii za ołtarzem głównym na mieszkanie dla pozostałych przy kościele trzech reformatów, nowa zakrystia urządzona w dwóch przyległych od pd. pomieszczeniach. Po 1828 kościół przeznaczony początkowo do adaptacji na sale wykładowe, ostatecznie wyremontowany 1834 i 1835 oddany dla celów kultowych. Od 1874 zamknięty, remontowany 1884 dla potrzeb zakładu głuchoniemych, m.i. wybielone wnętrze i pomalowane trzy ołtarze przez Pragera. 1945 uszkodzone dachy i zniszczona wieżyczka nad prezbiterium, której resztki usunięte w czasie remontu. 1957 odkryte dekoracyjne wnęki na fasadzie,

1959—61 konserwacja fasady z odsłonięciem i częściową rekonstrukcją wnęk. 1963 kościół przekazany parafii polsko--katolickiej i odnowione wnętrze. 1979 odnowiona fasada.

ARCHITEKTURA (fig. 58—59). Barokowy. Murowany, 58, 59 otynkowany. Złożony z trójprzęsłowej nawy oraz węższego, prosto zamkniętego prezbiterium o dwóch głębokich przęsłach, z których wsch., oddzielone ołtarzem głównym, mieści dawny chór zakonny i pod nim przebudowane 1804 pomieszczenia dawnej zakrystii; przy prezbiterium od pd. (w obrębie budynku klasztoru) zakrystia złożona z dwóch pomieszczeń: szerszego przy prezbiterium i wąskiego przyległego do nawy; od pn. na styku prezbiterium z nawą cylindryczna wieżyczka schodowa. We wnętrzu (fig. 61) ściany nawy i pre- 61 zbiterium podzielone zdwojonymi pilastrami bez cokołów i baz, nad którymi wyłamywane, silnie profilowane belkowanie. Na wsch. ścianie nawy, po bokach koszowo zamkniętej tęczy para pilastrów zwielokrotniających uskoki tę-13 KZS Poznań