41030 PwTiR108

214 Rozdział 8

•    uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, nie mającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie;

•    uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta;

•    przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy;

•    wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie nic spełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania;

•    nakładają wyłącznic na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy.

Ustalenia stosunków umownych z udziałem konsumentów podlegają ocenie sądów z punktu widzenia przestrzegania kodeksowych wymagań w zakresie postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Sądowa kontrola wzorców umów może być kontrolą incydentalną (indywidualną), dotyczącą treści konkretnego stosunku zobowiązaniowego powstałego z użyciem danego wzorca, bądź kontrolą abstrakcyjną treści postanowień zawartych we wzorcu, przewidzianą w k.p.c. jako jeden z rodzajów spraw gospodarczych. Matcrialnoprawną podstawą powyższej kontroli są przepisy kodeksowe poświęcone wzorcom umów. Przepisy te wprowadzone dla ochrony interesów słabszej strony, jaką jest konsument, są obecnie generalnie zharmonizowane z ustaleniami dyrektywy 93/13/EWG o niedozwolonych klauzulach w umowach konsumenckich z 1993 r.

8.12. Zasady wykonywania zobowiązań

Wykonanie zobowiązania oznacza spełnienie świadczenia prowadzące do pełnego zaspokojenia interesu wierzyciela, określonego w treści stosunku zobowiązaniowego. Przy wykonywaniu zobowiązań zastosowanie znajdują w pierwszej kolejności przepisy ogólne o zobowiązaniach ustalone w k.c. Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego. Powinny być przy tym przestrzegane również ustalone zwyczaje. Zarazem przepis kodeksowy wymaga, aby w taki sam sposób wierzyciel współdziałał przy wykonaniu zobowiązania. Należy podkreślić, że ustalenia kodeksowe zobowiązują dłużnika do należytej staranności, czyli staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju. W wypadku przedsiębiorcy tę staranność określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Oznacza to konieczność posiadania odpowiedniej wiedzy, umiejętności oraz środków' wykonania danego zobowiązania. Trzeba również przywołać kodeksową zasadę, że zobowiązanie może być wykonane przez podwykonawców. Wyjątki od tej reguły mogą wynikać z treści czynności prawnej, z ustawy lub z właściwości świadczenia. Jeśli zaś chodzi o świadczenie rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, to dłużnik powinien świadczyć rzeczy średniej jakości, o ile nic innego w kwestii jakości rzeczy nie wynika z obowiązującego prawa, umowy lub okoliczności.

Wykonanie każdego zobowiązania podlega kodeksowym przepisom o wykonywaniu zobowiązań. Przepisy te zobowiązują wierzyciela do przyjęcia świadczenia częściowego, chyba że to naruszałoby jego uzasadniony interes. Miejsce i termin spełnienia świadczenia mogą być oznaczone w umowie lub wynikać z właściwości zobowiązania. Jeśli tak nie jest, to zgodnie z k.c. świadczenie powinno być spełnione w miejscu, gdzie w chwili powstania zobowiązania dłużnik miał zamieszkanie lub siedzibę, ale świadczenie pieniężne powinno być spełnione w miejscu zamieszkania lub siedziby wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia. Jeśli zaś właściwy czas wykonania zobowiązania nie został określony, to świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Dłużnik spełniając świadczenie może żądać od wierzyciela pokwitowania. W określonych w k.c. okolicznościach dłużnik może złożyć świadczenie do depozytu sądowego.

W przypadku zobowiązań z umów wzajemnych do ich wykonywania znajdują zastosowanie szczególne ustalenia kodeksowe w tym zakresie, uchylające stosowanie ogólnych przepisów o wykonywaniu zobowiązań. Najważniejszym takim ustaleniem jest zasada jednoczesności świadczeń. Umożliwia ona powstrzymanie się od spełnienia świadczenia, dopóki druga strona nie zaoferuje świadczenia wzajemnego. Ważne znaczenie ma ustalenie kodeksowe dotyczące sytuacji, gdy jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej. Wówczas powstaje uprawnienie do odstąpienia od umowy, jak też możliwość żądania wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.

Oprócz ustaleń kodeksowych dotyczących generalnie wykonywania zobowiązań różne ustawy odrębne zawierają ustalenia szczególne w zakresie wykonywania zobowiązań powstałych z umów uregulowanych w tych ustawach. Takie szczególne ustalenia znajdują się m.in. w prawie przewozowym z 1984 r., czy ustawie o usługach turystycznych z 1997 r. Dotyczą one np. wykonywania świadczeń zastępczych.

8.13. Zasady, rodzaje i przesłanki odpowiedzialności cywilnej

Problematyka odpowiedzialności cywilnej należy bez wątpienia do szczególnie skomplikowanych zagadnień prawa cywilnego. Zakres pojęciowy odpowiedzialności odszkodowawczej jest węższy od pojęcia odpowiedzialności cywil-