45147 P1010654 (2)

drugie, zwielokrotniały (iii? postaci rytmiczne tck.ulu w obrębie jednego utworu (a więc i rozmiaru! w zalc/nosu od (ego. jaki byl stosunek /dań do wmów; po trzecie, można było multyplikowuć rozmiary i postaci wersów; po czwarte. otwierały się możliwości rozbudowywania stroflki; po piąte. zaistniały najszersze możliwości zastosowaniu wiersza; po szóste. można było wybrać lub tworzyć oryginalne kompozycje wersyfi-kacyjne w zależności od doraźnych potrzeb. Warto zaznaczyć, w tym miejscu, że wszystkie te możliwoki wyrastały z jednej zasady organizowania wypowiedzi - arbitralnie organizowanego metru. Każdy taki stylistyczny wybór stwarzał możliwości odmiennego traktowania relacji pomiędzy zdaniem a wersem, a więc pozwalał na osiągnięcie odmiennej lubznuenne) postaci rytmu językowego. Dzięki tym relacjom zdaniowo--wersowym ten sam format wiersza może przybierać najrozmaitsze postacie' rytmiczne, co widać z prostych zestawień tekstów wierszowanych. pisanych przez tego samego poetę i różnych poetów.

Wcrkologowic me zawsze -chcą dostrzec fakt, że ukształtowaniu składniowe w kompozycji weryfikacyjnej nie wyzbywają się swego naturalnego rytmu, /o rytm ten nic jest anulowany przez porządek metryczny czy w ogóle wierszowy, lecz „uzgadniany” z efektami deiarotagi wierszowej, w wyniku czego powstaje nowa jakość rytmiczna. będąca efektem korelacji dwóch porządków rytmicznych: zmiennego składniowego i stałego metrycznego. Odrzucić więc po raz drugi wypada twierdzenie jakoby kształt intonacyjny wersu byl kształtem frazy takiej, jaką opisał Knrccwski, Organizacja wierszowa tekstu nie au możliwości anulowania porządków składniowych wypowiedzi i wersu askładniowego (kadencja + antykadeneju bądź dwie antykaden-qe) nie należy zamieniać na mtonucyjną frazę, zwłaszcza w tej wersyfika-tią która tak mocno kontrastuje porządek wersowy i składniowy. Sądzimy, że przypisywanie struktury intonacyjnej frazy wenom bez względu oj icb składnię wywodzi się z realiów wersyfikacji sylubotoni-cznej rosyjskiej, na której w dużym stopniu budowuno pojęcia o strukturze wiersza Widzimy w tym skutek prac Romana Jakobsonu, które miały szeroki oddźwięk

Jak wielkie możliwości rytmiczne i csletyczno-cksprcsywne tkwiły w nowym porządku, w nowej architektonicc wiersza, świadczy wersyfika-ag Kochanowskiego Różnicował on długość metrów w granicach aż dziesięciu sylab, używał bowiem metrów od pięciu do czternastu sylab

długości, wypracował piętnujcie formatów wierszowych i pięćdziesiąt jeden rodzajów strof¹. Zestaw ten duje pojęcie o indywidualnej inwencji twórczej poety, ale o wiele ważniejsze wydaja nom się źródła tych możliwości wypływające z nowych rozwiązań konstrukcyjnych utworu wierszowanego. Fakt, iż językowy rozmiar wersu pozostawał również w sferze stylistycznych wyborów, u także fakt, źc obowiiizywnlu nie tyle zusudu izometryczności, ile raczej zusudu regularności, spowo-dowul bujny rozwój strofiki. Juk podawaliśmy wyżej. Kochanowski użył pięćdziesięciu jeden rodzajów strof, u mc mniejsza inwencja wykazał się w tym zakresie Szymon Zimorowic w Roxolankach: „no 68 wierszy 40 posiada nie powtarzająca się budowę, a więc każdy z nich używa innej strofy”¹². To tylko dwa przykłady powszechnej bardzo pruktyki. Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi stroflki byl także rym, którego uporządkowanie w utworze było również przedmiotem stylistycznego wyboru.

7. W wyniku oglądu i lektury izcsmutowiecznych kompozycji wersyflkacyjnych. a przede wszystkim twórczości Kochanowskiego, zdołaliśmy sobie wyrobić nustępujęce poglądy na reguły kompozycyjne tekstu wierszowanego:

a)    nie organizuje się metrów krótszych niż pięciosylubowe.

b)    nie organizuje się metrów dłuższych niż cztemastosylabowe,

c)    w utworuch stychicznych nie odstępuje się od zasady tzosylabiz-mu (heterosylabizm możliwy jest tytko w stroficc),

d)    nie używa się długich metrów bezśrcdniówkowych.

e)    nie miesza się formuł wersu długiego, np. 13 (7 + 6), (8+5),

0 w stychice opartej nu wersie długim nie miesza się formatów średniówkowych i bezśrcdniówkowych,

g)    nie używa się jednakowej formuły wersu krótkiego,

h)    nic miesza się stychiki ze stroflki].

i)    nie mieszu się różnych strof,

j)    nie realizuje się jednolitego uporządkowaniu akcentowego, co częściowo koresponduje z g),

k)    nie /mieniu się zasad rymowania, co koresponduje częściowo /1).

1

M Kuc/,murek, op, dl.

^IJ S/ Zimorowic/, Rokmitunkl, oprnc L śfekowa, BN 17.1, wyil II. Wrocław 108),». XXXIX.