45201 P1050804

Samotna gra w kręg^

się podjąć studia prawnicze, są przyczyny, dla których w Stanach Zjednoczą nych podwojono wydatki na prawników, skoro wcześniej przez 70 burzliwych lat zadowalano się stałą (i dużo niższą) liczbą porad prawnych.

Po stronie popytu zwyżka przestępczości po 1970 roku jest z pewnością! jednym z ważnych wyjaśnień wzrostu zatrudnienia personelu odpowiedzialnego! za bezpieczeństwo. Jednak to nie karniści stanowili najszybciej rosnącą grupę! prawników, z czego wynika, że sama przestępczość odgrywa niewielką rolę! w podwojeniu naszego zapotrzebowania na usługi prawne. Niektórzy twierdzą,! że wzrost zamożności oraz złożoność społeczno-ekonomiczna odpowiadają zaM zwiększenie się liczby prawników, jednak trudno zrozumieć, dlaczego efekt ten* nie wystąpił nigdy przed rokiem 1970¹. Częściowym wyjaśnieniem może być * prawdopodobnie intensyfikacja regulacji państwowych, chociaż jest zastana- a wiające, dlaczego korporacjonizm Nowego Ładu i narodziny państwa ópiekuń-1 czego (welfare State) w latach 30. i 40. XX wieku nie wywołały podobnej reakcji. * Znaczenie może też mieć zwiększenie liczby rozwodów po 1970 roku, ściśle M związane ze zmianami amerykańskiego kapitału społecznego.

Wbrew wszystkim dyskusjom o „eksplozji procesowania się" wnikliwe ba- * dania każą powątpiewać w to, czy rzeczywiście rejestry sądowe są dziś bardziej/Jg zapełnione niż kiedyś².

W rzeczywistości największy wzrost zapotrzebowania na usługi prawne ■ zdaje się dotyczyć tego, co delikatnie określa się mianem prawniczych usług prewencyjnych (preventinglawyering). Zaczynając od roku 1970 w amerykańskim fi społeczeństwie i gospodarce porozumienia nieformalne przestają wydawać m się stosowne czy roztropne. Nagłość tej zmiany oraz moment jej wystąpienia m nieprzypadkowo przypominają o innych, omawianych przez nas, wskaźnikach kapitału społecznego. Małżonkowie, sąsiedzi, partnerzy biznesowi oraz potencjalni partnerzy biznesowi, rodzice i dzieci, pastorzy i parafianie, donatorzy i beneficjenci - wszyscy zaczęli nagle domagać się „otrzymania tego na piśmie".

Oto jak zwiększającą się rolę prawnika podsumował profesor Marc Galanter:

Wzajemność, uczciwość i zaufanie

[ Niczym dostawcy sztucznych hormonów mającychuzupełniaćbraki w organizmie, L- jprawnićy oferują możliwość uzupełniania brakujących zasobów wzajemności, norm moralnych, współczucia... Są dostawcami „sztucznego zaufania”... Ponieważ prawnicy wytwarzają i handlują bezosobowym „chłodnym” zaufaniem, to oni korzystają na • ' upaokftjego tańszego konkurenta³.

I Jak na ironię, nawet zaufanie w środowisku samych prawników wydaje się 'słabnąć pod wpływem malejącego kapitału społecznego; Profesorowie prawa RJ.^ilŚon i Robert H. Mnookin informują, że od kiedy zmniejszyła się trwa-łóść Sieci społecznych, a wzrosła liczba jednorazowych kontaktów, prawnicy mniej dbają o swoją reputację i uczciwość, a będąc tego świadomi, mniej ufają innym i rzadziej podejmują współpracę⁴

Majątek, który vfydajeuiy aby „mieć to -na piśmie”, rośnie stale od 1970 roku, podobnie jak wydatki na prawników, po to,.aby rozwiązać spory bieżące i zabezpieczyć się przed przyszłymi. Pod wieloma względami może to stanowić Wiele mówiący wskaźnik przecierania się naszej materii społecznej. Czy chcemy, czy nie chcemy, opieramy się w coraz większym stopniu. _r jesteśmy do tego zmuszeni - na instytutach formalnych, a przede wszystkim na prawie, aby osiągnąć to, co dawniej uzyskiwali|my dzięki nieformalnym sieciom, wzmac-.nianypa przez uogólnioną, normę wzajemnosciyczylikapitął społeczny.

1

U ¹ R. Clark, Why So Many Lawyers, „Fordham LawReview”, 61,1993, s. 275.

2

B ² Zob. M. Galanter, The Day After the Litigation Explosion, „Maryland Law Review", 46, jesień 1986, s. 3-39; idem, Beyond the Litigation Panic, [w:] W. Olson (red.), New Directions. Liability Law, Ne w York 1988, s. 18-30, The Academy of Political Science; idem, Real World Torts. An Antidote to iAnecdote, „Maryland Law Review", 46,1996, s. 1093-1160; M. Galanter i T, Palay, Tournament of . Lawyers, Chicago 1993!, University of Chicago Press.

3

   M. Galanter, The Faces of Mistrust. The Image of Lawyers in Public Opinion, Jokes, and Politi-cal Disco urse, „Univerśity bf GineinnatiLaw Review", 66, wiosna 1998, s. 805-845 (cytat s. 806-807). I

4

   R.J. Gilson i R.H. Mnookin, Disputing Thróugh Agents. Cooperation and ConflicłBetween Lawyers in Litigation, „Cglumbia Law Review", 94,1994, s. 509-566, cyt. za;T.R. Tyler, Trust and Democratk. Goyernance,lwlV.A. Braithwaite i M. Levi (red.), TYustand Governance, s. 269-294 (cytats. 288).