45577 symbol065

130

Łuk i strzały były z kolei boskim orężem. Apollo uśmiercał nimi przeciwników będęc jeszcze młodzieńcem. Zaraz po urodzeniu zabił olbrzyma Tityosa, ofiarę stał się również Python Delfyne (Haavio 1979, 132). Podobny los spotykał ludzi zakażonych epidemię dżumy, typowej choroby "rzucanej". Mawiano o nich w Grecji, że zostali "rażeni strzałę Apollina" (ibidem, 132-133).

Broń ta, w swej zasadzie przepełniona napięciem, prężnoś-cię i dynamikę, mogła być jednak dobroczynna. Bogowie niebiańscy rozpraszaję ciemności i zło, łukiem tęczy oddalaję burze. Czynię tak Apollo i perski Mitra, strzelajęcy do chmur, które wtedy spuszczaję ożywczy deszcz (Kopaliński 1990, 215).

W kontekście tym znamiennę rolę odgrywa unicestwienie węża Pythona. Zrodzony przez Gaję potwór strzegł jej wyroczni u stóp Parnasu (ibidem, 392). Zwycięstwo boga-herosa nad wężem - smokiem, symbolem pierwotnej władzy mocy tellurycznej, należy do rzędu najbardziej rozpowszechnionych mitów (Eliade 1988, 189).

U zarania greckiej kosmogonii podobnę walkę stoczył Dzeus z gigantycznym Tyfonem (Eliade 1966, 92) . Pokonanie węża jest równoznaczne z okiełznaniem ciemności, suszy, śmierci a także z przywróceniem wszelkich norm. (Eliade 1988, 103). Zgodnie z tłumaczeniem nazwy Pythona ("gnijęcy"), powstrzymany zostaje rozkład, destrukcja świata ku Chaosowi (Vibraye 1930, 30) .

Ład zaprowadzony jest więc przez Apollina za pośrednictwem siły oręża. Miotajęc niechybne strzały, ustanawia on harmonię zarówno w świecie fizycznym jak i duchowym (ibidem, 27). Symbolikę bohaterskę oraz wszystkie wspomniane jej atrybuty umieścić można pośród treści wyobrażeń ustroju dziennego (Durand 1986, 102) . Jeśli bowiem Dionizosowi poświęcono naczynia, to Apollin otrzymywał, według Marie Delcourt, ofiary w postaci przebijającej broni (Eliade 1988, 317).

Najpiękniejszy olimpijczyk wprowadza, według interpretacji psychologicznych, idee umiaru wewnętrznego, harmonii i mędrości (Colli 1991, 28-29). Jest ograniczeniem i opanowaniem wszelkiej dzikości i nieokiełznania (Jung 1989, 90) . Apollo narzuca człowiekowi umiarkowanie, sam jednak pierwotnie od niego odstępuje (Colli 1991, 52). Porywczość niejednokrotnie okrywa go złowróż-bnę zmazę, wymagajęcę głębokiego oczyszczenia. Odkrycie harmonii i doskonałości wieńczy długę serię konfliktów, po której następowało pojednanie i równowaga ducha (Eliade 1988, 190-193).

Dynamizm owego boga uwidacznia się podczas zajmowania Delf i wcześniejszej siedziby mocy tellurycznych (Vibraye 1930, 30; Kupis 1989, 230-231). W szerszej perspektywie dostrzec można tu historię zastępowania prehelleńskich bóstw lokalnych. Zwycięski opiekun wyroczni jest jasnym, świetlistym Niebianinem. Nadaje miejscu, gdzie przejawiała się dotąd świętość Matki Ziemi, nową orientację religijną, głosi ludziom nieugiętą wolę Dzeusa (Eliade 1988, 189-191).

Apolliński model ustroju symbolicznego występuje przeciwko siłom tellurycznym, zwracając wzrok ku sferze niebiańskiej. Docenia postać Bohatera, zażegnującego swą Bronią niebezpieczeństwo chaosu, ciemności i suszy. Jest wreszcie przeciwieństwem dionizyjskiej, androgynicznej jedności Kosmosu (Jung 1989, 92). Apollo, pierwotnie bowiem tożsamy Artemidzie, zyskuje własną domenę (zabijanie mężczyzn), z czasem przeważając nad mityczną siostrą (Danka 1987, 47).

Żywioł wody, jak inne obrazy ustroju dziennego, poddany jest grze dominacji (Durand 1986, 128-129). Odrzucona zostaje postawa biernego oczekiwania na jego przychylność. W modelu tym sfera akwatyczna nie jest androgyniczna, samozapładniająca ani samowystarczalna. Pojawia się natomiast, poprzez opisany zespół symboliki dynamizmu, idea ruchu wstępującego, oderwania od auto-chtonii tellurycznej.

Cykliczność spirali i ruch rzeki ukazują naturę zmienności wody. W inwolucyjnych okresach staje się ona nieprzychylna dla człowieka. Wiążącego jej zasoby mitycznego potwora, z reguły smoka lub węża, podbija istota piorunowładna. Kosmicznym celem walki jest przywrócenie lub zachowanie porządku we wszechświecie (Tomiccy 1975, 50-51). W fazach ewolucyjnych, stanach rozwoju i obfitości, węże uznawane są za rozdawców powszechnej płodności (Eliade 1966, 168-170).

Atrybuty osiągania ładu są zatem dla tego ustroju nieodzowne. Podobnie zresztą jak wieszczenie, przewidujące przyszłość, oraz idea oczyszczania ze zmazy zabójstwa. Co szczególnie ważne, poczuciu zmienności towarzyszy świadomość nadawania porządku i opanowania inwolucyjnych przeciwieństw. Stąd wynika też symboliczny związek Broni, Narzędzi z wodą.

4.2.a. II OEB

System symboliki wody w II OEB odbiega od typowego obrazu pozostałych okresów epoki brązu. Ambiwalencja depozytów wyraża się przewagą zespołów mieszanych (ozdoby-broń-narzędzia). Spadek