46514 IMGd95

MESJANIZM INDYWIDUALNY I NARODOWY

W historiozoficznej wizji Towiańskiego pojawiło się więc pojęcie „naród”. Charyzmat — wyjątkowe duchowe powołanie, rozumiane jako dar i zrządzenie boże — męża wybranego został dopełniony uznaniem charyzmy zbiorowości ludzkiej ukonstytuowanej w narodowość; mesjanizm indywidualny został sprzęgnięty z mesjanizmem narodowym. Historia okazała się tedy nie tylko pasmem następstwa wielkich postaci sakralnego i ziemskiego zarazem porządku dziejów, owych „największych mężów Izraela”, lecz procesem aktywności ludów — „narodów wybranych”. Każdy z nich, ukonstytuowany przez osobne objawienie, „ma powierzony sobie skarb, ma ideę swoją na drogę i kierunek naznaczony”. Tę właśnie ideę stanowiącą „duszę narodu" wyraża rewelator, a w ten sposób współtworzy naród, uświadamiając go w jego jestestwie, oświetlając jego dążenia i cele, odnajdując w nim narzędzie dla realizacji własnej misji. Naród poczyna więc egzystować w historii w momencie, gdy rewelator objawi mu jego ideę i gdy idea ta zostaje „spełniona w duchu i praktykowana na ziemi”. I dopiero w wyniku realizacji owych misji poszczególnych spełnia się historia powszechna. Albowiem „narody, jak indywidua, powołane są do ruchu... różne w różnych czasach”.

Mimo wprowadzenia do swojej wizji historiozoficznej idei narodu wybranego Towiań-

„kiego mesjanizm pozostał głównie mesjani-zmem indywidualnym. Akcent padał na to ie historia tworzy się poprzez bezpośredni związek z Bogiem, osobową komunikacją, w wyniku której w człowieku pojawia się misja. Naród jako zbiorowość nie może takiego \ bezpośredniego związku nawiązać, nie ma więc możliwości odbierania natchnień „z wyżej”. Tę możliwość posiada tylko indywiduum — człowiek wielki, duchowo wyrobiony. On więc i tylko on jest „mocą bożą” i primum movens historycznego ruchu. Naród jest tylko wtórnym narzędziem w ręku Boga, terenem duchowej aktywności wielkiego człowieka. Narodem wybranym jest ten naród, w którym znajduje się największa ilość mężów wybranych, nawiązujących komunię z niebem. Dla jego wielkości i znaczenia wystarcza garstka powołanych — „Zastęp Pański”; garstka „koniecznie potrzebna do przechylenia szali przeznaczeń” . oraz sprawienia efuzji łaski. Dlatego właśnie Koło miało tworzyć wielkość Polski i jej przyszłą historię: podjęty w nim trud pracy wewnętrznej miał w rezultacie czynić z przemiany narodowego życia oraz renowacji całego świata jedynie „drobną sztuczkę”.

Historia powszechna nie jest jednak procesem ciągłym i harmonijnym, lecz przerywanym i dramatycznym. Narody bowiem odchodzą od swoich powołań, popadają w grzech niesubordynacji posłannikom bożym oraz poczynają żyć w grzechu. Wtedy to Bóg zsyła „nadzwyczajne budzenie, dociski i kary”, życie narodowe ulega dezintegracji, pojawiają się antagonizmy społeczne, szerzy się zło moralne i chaos intelektualny, wielkie ideały zastępuje gruby egoizm i interesowność. Zdrada ojczyzny wewnętrznej" prowadzi niekiedy do utraty „ojczyzny zewnętrznej”, do padku państwowości i narodowej niewoli. Ale

139