ROZDZIAŁ 4
114
0 systemie oświaty można wyróżnić dwie podstawowe kategorie tych śród ków - informacyjne i korygujące1 2.
Środki informacyjne to instrumenty, bez któiych pełnienie funkcji nadzt • ru byłoby niemożliwe, ponieważ uprawniają one organy sprawujące nadz< u pedagogiczny do gromadzenia odpowiednich informacji o stanie faktyczny 111 przez różne formy kontroli, które mogą wykazać, czy nie powstały pewiu „odchylenia” między stanem faktycznym a stanem postulowanym. Do głów nych informacyjnych środków nadzoru pedagogicznego stosowanych pr/.i nauczycieli wykonujących czynności z zakresu nadzoru pedagogicznego za liczą się prawo:
• wstępu do szkół i placówek oświatowych,
• wglądu do dokumentacji, którą prowadzi szkoła lub placówka, do tyczącej przebiegu nauczania, wychowania i opieki oraz organizacji pracy,
• udziału w posiedzeniach rady pedagogicznej (po uprzednim powiado mieniu dyrektora szkoły),
• wstępu w charakterze obserwatora na zajęcia dydaktyczne, wychowaw cze, opiekuńcze i inne zajęcia organizowane przez szkołę lub placów kę,
• przeprowadzania badań służących ocenie efektywności działalności dy daktycznej, wychowawczej oraz opiekuńczej szkół i placówek.
Środki korygujące nadzoru pedagogicznego to środki stosowane expost w celu skorygowania już zaistniałych nieprawidłowości. Nadzór ten można więc określić mianem następczego, weryfikacyjnego3. Środki służące or ganom sprawującym nadzór pedagogiczny do zapobiegania powstawaniu błędów oraz usuwania niedociągnięć powstałych w działalności organów nadzorowanych są nazywane środkami korygującymi.
Podstawowymi korygującymi środkami nadzoru są zalecenia, uwagi
1 wnioski z przeprowadzonych czynności, kierowane do dyrektorów szkól lub placówek oraz niezależnie od tego zgłaszane zawiadomienia do organu prowadzącego szkołę lub placówkę o stwierdzonych istotnych uchybieniach. Dyrektor szkoły lub placówki może w ciągu siedmiu dni od otrzymania za 115
SYSTEM OŚWIATY
i u, uwag i wniosków zgłosić do nich zastrzeżenia bezpośrednio organowi h ul/oru pedagogicznego (art. 33 ust. 5 u.s.o.). Jeżeli jednak zastrzeżenia
ii i i-klora nie zostaną uwzględnione przez organ sprawujący nadzór peda-igiczny, to dyrektor szkoły musi zastosować się do postanowień w ramach
i mego środka korygującego i wciągu trzydziestu dni powiadomić organ m nl/oru o jego (lub ich) realizacji.
()rgan sprawujący nadzór pedagogiczny jest także uprawniony do sto-• •wjinia korygującego środka nadzoru w postaci zalecenia wynikającego ■ /yimości nadzoru, skierowanego do organu prowadzącego daną szkołę lub placówkę. Obowiązuje taki sam tryb odwoławczy, jak w przypadku od-i iltiń wnoszonych przez dyrektorów szkół i placówek.
Kolejnym środkiem nadzoru pedagogicznego jest wydanie przez organ pi awujący nadzór decyzji administracyjnej, w której poleca on usunięcie h. Iiybień w wyznaczonym terminie. Środek ten może być skierowany za->' i\vno do dyrektora szkoły lub placówki, jak i do organu prowadzącego, je-rli ich działalność stanowi naruszenie przepisów u.s.o.213 Jeśli uchybienia Hit zostaną usunięte, organ sprawujący nadzór pedagogiczny powiadamia ' lym wojewodę.
(idy organ sprawujący nadzór stwierdzi, że efekty kształcenia lub wy-howania w szkole albo placówce są niedostateczne, poleca dyrektorowi < ipi acowanie - w uzgodnieniu z organem prowadzącym - programu i harmonogramu poprawy efektywności kształcenia lub wychowania. Program mki musi uwzględniać uwagi i wnioski zgłaszane przez organ sprawujący nadzór. Jeśli w wyznaczonym terminie dyrektor nie usunie uchybień, nie •pracuje lub nie wdroży programu poprawy albo nie uwzględni w tym prosi a mie uwag organu sprawującego nadzór, to organ ten występuje do organu prowadzącego z wnioskiem o odwołanie dyrektora szkoły lub placówki (ait. 34 ust. 2a u.s.o.).
Rozporządzenie z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie szczegółowych za-nd sprawowania nadzoru pedagogicznego, wykazu stanowisk wymagają-\ cli kwalifikacji pedagogicznych, kwalifikacji niezbędnych do sprawowania nadzoru pedagogicznego, a także kwalifikacji osób, którym można zlecać pi < wadzenie badań i opracowywanie ekspertyz (Dz. U. Nr 235, poz. 1703) s prowadziło istotne zmiany w zasadach sprawowania nadzoru pedagogu /mego w stosunku do stanu prawnego ustalonego przez wcześniejsze tu/.porządzenie z dnia 23 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 89, poz. 845). Przede
’13 Wyjątek dotyczy sytuacji, w której naruszenie przepisów ustawy nastąpiło w uchwa-i organu jednostki samorządu terytorialnego. W takim wypadku kurator oświaty musi nic-wlocznie powiadomić wojewodę o naruszeniu przepisów ustawy (art. 34 ust. 5 u.s.o.).
s. 67-68; D. Kurzyna-Chmiel, Nadzór wojewody nad samorządem terytorialnym..., s. 36 i n., oraz podana tam literatura.
Jest także inny środek, który można nazwać opiniującym. Mogą go stosować różne or gany nadzoru, na przykład kurator oświaty opiniuje, przed zatwierdzeniem przez organ prowadzący, arkusze organizacji publicznych szkól i placówek w zakresie ich zgodności z przepisami (nie dotyczy to szkól i placówek prowadzonych przez ministrów).
2,2 D. Kurzyna-Chmiel, Nadzór wojewody nad samorządem terytorialnym..., s. 42-45.