48872 wstęp do teorii polityki img 15

19

uce zachodniej pojawił)' się prace poświęcone problematyce psychologii, w tym percepcji i mispercepcji w stosunkach międzynarodowych^{1 2 3}.

Chociaż wielu badaczy, zwłaszcza publikujących w USA, podejmując zagadnienie uwarunkowań polityki zagranicznej, podąża tropem wskazówek badawczych sformułowanych przez H. i M. Sprout, to stwierdzić należy, iż proste rozdzielenie sfery psychologii i rzeczywistości (sfery operacyjnej) nie ułatwia poznania naukowego. O wiele bardziej użyteczne wydaje się zastosowanie szeroko rozpowszechnionego w naukach społecznych w Europie podziału uwarunkowań polityki zagranicznej na obiektywie i subiektywne. Typologia ta może być nanoszona na tradycyjny podział uwarunkowań na wewnętrzne i zewnętrzne (międzynarodowe).

Przy wy odrębnieniu na podstawie tego schematu różnorodnych uwarunkowań istotny jest sposób ich usystematyzowania. Biorąc za punkt wyjścia tezę głoszącą, że polityka zagraniczna stanowi publiczną działalność celową państwa skierowaną na środowisko międzynarodowe - prymat należy przyznać uwarunkowaniom wewnętrznym przed zewnętrznymi, a w każdej z tych grup - obiektywnym przed subiektywnymi. Zastrzec trzeba, że teza ta ma charakter ogólny, a nic mechanistycz-ny. Możliwe są bowiem sytuacje, w których uwarunkowania zewnętrzne lub subiektywne mogą w głównej mierze detenninować działania polityki zagranicznej państwa.

Ważne znaczenie ma także sposób analizy wyodrębnionych uwarunkowań. Czołowy teoretyk amerykański James N. Rosenau na początku lat siedemdziesiątych'

XX wieku zaproponował trzy sposoby analizy: wertykalny, horyzontalny i diagonalny. „./ Pierwszy opera się na założeniu, że działania zewnętrzne podjęte przez państwo zawsze mogą stanowić kontynuację (rozszerzenie) działań z przeszłości, tak więc zmienne środowiskowe także mają swoją historię. Należy zatem analizować przynajmniej niektóre, zmieniające się w czasie uwarunkowania polityki zagranicznej. Analiza horyzontalna (pozioma) ma natomiast uwzględniać różne przesłanki istniejące w danym momencie czasowym. Jeżeli natomiast to podejście okazuje się niewystarczające, można je połączyć z analizą wertykalną (pionową). Wówczas takie kombinowanie „diagonalne” ujęcie sytuacji obecnej, wiąz ze spojrzeniem w historię, może okazać się poznawczo użyteczne^R.

1

*    Wolfram F. Hanricdcr (rod.). Comparathe Foreign Policy: Theoretical Essays, New York:

2

McKay 1971, s. 250.

3

Zob. np. John Stocssinger, Nalions in the Darkness: China, Russia and America, New York: Random House 1971; Robert Jervis, Perception and Misperception in Iniemaiional Politics, Princeton: Princeton University Press 1976: John Vogler. .,Pcrspectivcs on the Foreign Policy System: Psychological Approaches", [w:) Michacl Ciarkę. Brian White (red.), Understanding Foreign Policy'. The Foreign Policy Systems Approach, Aldcrshot: F.dward Figar Publishing 1989, s. 135-162. Por. krytyczną ocenę podejścia psychologicznego: W. P. Pietrowskij. Amerikanskaja wnieszniepoliticze-skaja mysi’, Moskwa: Mieżdunarodnyje Otnoszenija 1976, s. 160-163.

*    James N. Rosenau, The Scientific Siudy of Foreign Policy, London: Nichols Pub. Co. 1980, s. 320-321.