49049 Obraz
2 (40)

214 KRÓLOWIE SZCZURÓW

Teraz, gdy już tu jestem [w Hadze], okazało się, że Prusacy, Hesyjczycy i Hannoverczycy nie otrzymali dotąd ani grosza żołdu...¹

Następną ważną wojną angielską była wojna o sukcesję w Austrii (1740-1748). Ftyderyk Wielki ponownie sprzymierzył się z Francją, tym razem przeciwko Anglii. Nie powstrzymało to jednak pozostałych niemieckich księstw od komynuacji współpracy z Anglią, zwłaszcza Hannoveru i Hesji. Mimo iż Hannoverczycy zasiadali obecnie na biytyjskim tronie, nie przeszkadzało to im kontynuować swoich zyskownych przedsięwzięć. Jeśli cokolwiek uległo zmianie, to jedynie to, że dzięki panowaniu Hanowerczyków w Anglii księstwo Hannoveru mogło teraz żądać wyższych opłat za wynajem swoich żołnierzy zaciężnych. Z listu Horacego Walpole'a, byłego premiera Brytanii, noszącego datę 8 grudnia 1742 roku, dowiadujemy się o ogromnych opłatach, jakich zażądano od Anglii za wynajęcie 16.000 żołnierzy hannoverskich:

...to najśmielszy pamflet, jaki wyszedł... który potwierdza, że wszystkie układy zawarte od chwili objęcia [brytyjskiego] tronu przez tę [Hannoverską] rodzinę czynią z Anglii ofiarę interesów Hannoveru...²

Pamflet, na który powołuje się Walpole, zawierał następujące zabawne słowa:

Wielka Brytania jest wciąż wystarczająco silna i żywotna, aby dźwigać Hannover na swoich barkach. Mimo iż jest wyczerpana i zmęczona ciągłym wysiłkiem, wciąż się ją pogania... Interesy wyspy [Anglii] muszą w końcu przeważyć, w przeciwnym razie będziemy zmuszeni przyznać, że staliśmy się prowincją dostarczającą pieniędzy temu elektowi [Hannoverowi].³

Opozycja przeciw „umowom subwencyjnym" ostatecznie upadła i Anglia rzeczywiście stała się prowincją Hannoveru dostarczającą mu pieniędzy. Walpole skarży się:

Coraz odzywają się głosy sugerujące rezygnację z usług Hannoverayków i Hesyjczyków. to znaczy najemników, ale spełzają one na niczym.⁴

Umowy subwencyjne były bardzo lukratywnym interesem. Na przykład w roku kontraktowym rozpoczynającym się 26 grudnia 1743 roku brytyjski parlament przeznaczył sumę 393.733 funtów dla 16.268 żołnierzy hannoverskich. Na pierwszy rzut oka wydaje się to niezbyt wielką sumą, należy jednak pamiętać, że siła nabywcza ówczesnego funta była znacznie większa od obecnego. Część tej kwoty parlament zdobył autoryzując specjalną loterię.

Tocząc wojnę o austriacką sukcesję, Anglia musiała jednocześnie walczyć z Jakobi-tami, co wymagało dodatkowych oddziałów wojskowych na tym froncie.

12 września 1745 roku Karol Edward z rodu Stuartów rozpoczął swoją sławną inwazję na Anglię poprzez Szkocję. „Urodziwy Książę Karolek", jak go nazywano, 17 listopada zajął Edynburg, po czym ruszył na Anglię z zamiarem zajęcia Londynu. Dla Hesji oznaczało to dodatkowy zarobek. 20 grudnia 1745 roku Jerzy II wezwał 6.000 żołnierzy heskich, którzy mieli być skierowani do Szkocji przeciwko Karolowi Edwardowi. Przedstawiony przez króla Jerzego rachunek za wynajęcie tych oddziałów, został zaaprobowany przez parlament. Kilka tygodni później, 8 lutego 1746 roku, I lesyjczycy wylądowali na wyspach brytyjskich. W międzyczasie tocząca w Europie wojnę Anglia wynajęła dalszych żołnierzy od Holandii, Austrii, Hannoveru i Hesji, aby pilnowały one tam „jej interesów'. Rachunki przyprawiały o zawrót głowy.

Wojna na kontynencie ostatecznie dobiegła końca. Nie minęło jednak wiele czasu, kiedy europejscy władcy wszczęli kolejną wojnę. Tym razem była to wojna siedmioletnia (1756-1763), która okazała się jednym z największych europejskich konfliktów zbrojnych tamtych czasów.¹⁰ Fiydetyk Wielki po raz kolejny zmienił swoje sympatie i ponownie zawarł sojusz z Anglią, co zaowocowało wojną Anglii i Prus z Francją, Austrią, Rosją, Szwegą, Saksonią, Hiszpanią i Królestwem Obojga Sycylii. Fiydetyk nie przystał oczywiście do Anglii z powodu jakiejkolwiek sympatii do niej. Po prostu Anglia płaciła mu za to. Na mocy Traktatu Wcstminsterskiego zawartego w kwietniu l/5u roku Ftydeiyk otrzymał od rządu brytyjskiego znaczącą sumę pieniędzy na kontynuację wojny, którą w rzeczywistości prowadził głównie w swoim własnym Interesie! Układ był odnawiany co roku w kwietniu i przedłużany na następny rok.

W czasie wojny siedmioletniej Anglia płaciła również Hannoverowi, aby mógł bronić swoich własnych niemieckich interesów. Francja zaatakowała Hannover, Hesję i Brunszwik. Pewna część wypłaconych Hannoverowi i Hesji pieniędzy księstwa te /uzyly na obronę swoich granic. Podpisany 18 czerwca 1755 roku (krótko przed wybuchem wojny siedmioletniej) traktat z Hesją był szczególnie dla niej korzystny, i tprócz „pieniędzy rekrutacyjnych" (pieniądze przeznaczone na zgromadzenie armii) "i.i/ „pieniędzy końskich" (pieniądze przeznaczone na zakup nowych koni) Hesji ud/ielono rocznej subwencji w wysokości 36.000 funtów, gdy jej oddziały były jeszcze im /oldzie niemieckim, oraz drugie tyle, gdy przeszły na żołd brytyjski. Dodatkowe u. 000 funtów trafiło bezpośrednio do kufrów landgrafów Hesji.

Wielu angielskich lordów uważało, że niemieckie wojska nie są warte pieniędzy, kinie /a nie płacono. Rozważając możliwość inwazji Anglii przez Francję, Walpole mi lował, mówiąc: Jeśli Francuzi rzeczywiście przyjdą, to wreszcie dostaniemy coś za ie ws/ysikie pieniądze, które wyłożyliśmy na Hannoverczyków i Hesyjczyków!"¹¹ William Pitt, inny wpływowy angielski mąż stanu, wygłosił podczas tej debaty iMuępttjącą zabawną konkluzję:

"'Wojna siedmioletnia była w rzeczywistości przedłużeniem wojny francusko-angielskiej |Mi>w.ul/onej w Północnej Ameryce. Rozszerzenie jej na Europę nastąpiło za sprawą Fryderyka Wielkiego w wyniku najechania przezeń Saksonii.

" WS lewis (pod redakcją), Horace Walpole's..., vol. 20, str. 570.

1

Tamże, str. 159.

2

W.S. Lewis (pod redakcją), Horace Walpole's Correspondence with Sir Horace Mann, Yale Universiry Press, New Haven, 1960, vol. 19, str. 123.

3

   Tamże.

4

   Tamże, str. 180.