49299 LastScan46

9. Ważnymi zadaniami ludzi w okresie średniej dorosłości jest psychologiczne rozwiązanie problemu „opuszczonego gniazda” oraz opieka nad starzejącymi się rodzicami.

10.    Obniżanie się funkcji poznawczych w wieku średnim nie ma wielkich konsekwencji praktycznych, a oprócz tego nie ma charakteru nieuniknionego i nieodwracalnego.

11.    Cechą rozwoju inteligencji w wieku średnim jest współwystępowanie tendencji progresywnych i regresywnych oraz specjalizacja i indywidualizacja inteligencji mająca związek z dominującym typem aktywności, zawodem i zainteresowaniami.

12.    Istotny ciężar funkcji adaptacyjnych przejmują w wieku średnim pragmatyczne struktury inteligencji - w tym mądrość.

13.    Istnieją przesłanki uzasadniające potrzebę zmian w systemie edukacyjnym współczesnych społeczeństw umożliwiających kontynuację uczenia się w wieku średnim, a tym samym pobudzanie rozwoju poznawczego i wykorzystywanie tkwiących w nim rezerw.

14.    Klasyczne teorie rozwoju człowieka dorosłego mówią, że wiek średni charakteryzuje się specyfiką wyzwań i zadań rozwojowych, przed którymi staje człowiek. Według Junga, w tym czasie powinna dokonać się integracja i zrównoważenie rozmaitych elementów psychiki człowieka, będące warunkiem dokonania się procesu indywiduacji osobowości. Według Eriksona, człowiek ma do wyboru: rozwój przez działania na rzecz oraz wspomożenie rozwoju przyszłych pokoleń, lub zatrzymanie rozwoju własnego, czyli stagnację.

15.    Chociaż istnieją pewne podstawy dla tezy o nieuchronności kryzysu środka życia, problem nie został do końca rozstrzygnięty w sytuacji istnienia sprzecznych propozycji teoretycznych i doniesień badawczych.

16.    Istotnym wymiarem rozwoju osobowości człowieka w wieku średnim są zmiany, jakim podlega perspektywa biograficzna, w której ujmowane są sytuacje, wydarzenia i dylematy życiowe. Perspektywa biograficzna pozwala określić ich indywidualny sens ze względu na rozwój człowieka i bieg jego życia.

Słowa kluczowe

inteligencja    przekwitanie

„kryzys wieku średniego”    syndrom „opuszczonego gniazda”

mądrość    wypalenie zawodowe

Pytania kontrolne

1.    Jakie są psychologiczne konsekwencje procesu starzenia się struktur i funkcji biologiczno-fizjologicznych w wieku średnim?

2.    Jakie znaczenie odgrywają czynniki kulturalno-społeczne w kształtowaniu się zmian w psychice i zachowaniu człowieka w wieku średnim?

3.    Jakie czynniki warunkują pomyślny przebieg kariery zawodowej w wieku średnim?

4.    Jakie są warunki pomyślnego rozwiązania „zadań rozwojowych” związanych z życiem rodzinnym osób w wieku średnim?

5.    Na czym polega specyfika rozwoju poznawczego w wieku średnim?

6.    Czy mądrość jest związana z wiekiem człowieka?

7.    Jakie są najważniejsze przesłanki kryzysu w wieku średnim? Czy mają one charakter konieczny i naturalny, czy też możliwy?

Literatura zalecana

Oleś R (2000) Psychologia przełomu potowy życia, Lublin, Towarzystwo Naukowe KUL. Pietrasiński Z. (1990) Rozwój człowieka dorosłego, Warszawa, Wiedza Powszechna.

Rozwój psychiczny człowieka w ciągu życia. Zagadnienia teoretyczne i metodologiczne (1988) M. Tyszkowa (red.), Warszawa, PWN.

Sujak E. (1987) Rozważania o ludzkim rozwoju, Kraków, Znak.

Worach-Kardas H. (1988) Fazy życia zawodowego i rodzinnego, Warszawa, IWZZ.

Literatura cytowana

Ballinger C. B. (1981) The menopause and its syndromes. W: Modern perspectives in the psy chiatry of middle age, J. G. Howells (red.), New York, Brunner/Mazel, s. 279-303.

Baltes P. B. (1987) Theoretical propos/tions of iife-span deveiopmentai psychology: On the dynamics between growth and decline, „Developmental Psychology” 23, s. 611-626. Baltes P. B., Kliegl R. (1986) On the dynamics between growth and decline in the aging of inte iigence and memory. W: Neuroiogy, K. Poeck, H. J. Freund, H. Ganschirt (red.) Heidelberg, Springer, s. 1-17.

Barnett R. (1985) We ‘ve come a iong way - but where are we and what are the rewards'-. Referat wygłoszony na konferencji Women in transition, New York, New York University'; School of Continuing Education, Center for Career and Life Planning.

Bean K. L. (1938) An approach to the reading of musie, „Psychological Monographs” 226, s. 1-80 Brim O. G. (1992) Ambition. How we manage success and faiiure throughout our lives, Nev York, Basic Books.

Brown J. K. (1992) Lives of middle-aged women. W: in herprime, V. Kerns, J. K. Brown (red.) Urbana, University of Illinois Press, s. 17-30.

Brzezińska A., Trempała J. (2000) Wprowadzenie do psychologii rozwoju. W: Psychologia Podręcznik akademicki, J. Strelau (red.), t. 1, Podstawy psychologii, Sopot, Gdańskii Wydawnictwo Psychologiczne, s. 227-283.

Buhler C. (1939/1999) Bieg życia ludzkiego, tłum. E. Cichy, J. Jarosz, Warszawa, Wydawnictw! Naukowe PWN.

Cantor M. H. (1983) Strain among caregivers. A study of experience in the United States, „Thi Gerontologist” 23(6), s. 597-604.

Charness N. (1981) Search in chess. Age and skill differences, „Journal of Experimentć Psychology. Humań Perception and Performance” 7, s. 467-476.

Charness N. (1986) Age and expertise. Responding to Talland's challenge. W: Everyday coc nition in adulthood and oid age, L. W. Poon, D. C. Rubin, B. A. Wilson (red.), Cambridge Cambridge University Press, s. 437-456.

Chase W. G., Simon H. A (1973) Perception in chess, „Cognitive Psychology” 4, s. 55-81. Cicirelli V. G. (1977) Relationship of siblings to the elderly person’s feelings and concern: „Journal of Gerontology” 12(3), s. 317-322.