49871 stronaV 57

56

Juk zatem wynika z przedstawionego zestawienia podstawowych pojęć związanych z orientacją zawodową - jest ona procesem, który może mieć miejsce w każdym okresie życia człowieka i na każdym etapie jego rozwoju zawodowego. Dlatego też używa się ostatnio częściej terminu „orientacja zawodowa ustawiczna” (np. w Słowniku pedagogiki pracy).

Zagadnieniami orientacji zawodowej zajmuje się głównie pedagogika pracy, chociaż, jak twierdzi W. Rachalska, jest to problematyka o charakterze interdyscyplinarnym, a jej zagadnienia muszą być rozwiązywane przez badania prowadzone we współpracy różnych specjalistów i ujmowane w wielu aspektach.¹⁹ Wymienić tu należy takie dyscypliny i dziedziny wiedzy, jak: psychologia, socjologia, pedagogika, nauki ekonomiczne i medyczne czy zawodoznawstwo.

2. Zadania orientacji zawodowej

Orientacja zawodowa powinna ułatwić człowiekowi prawidłowy wybór zawodu przez:

a)    wyposażenie go w wiedzę o zawodach,

b)    ukształtowanie względnie stałych zainteresowań zawodowych,

c)    ukształtowanie postawy wobec pracy i podstawowych umiejętności niezbędnych w pracy,

d)    wyposażenie w umiejętność samooceny.

Jak więc wynika z tego zestawienia, orientacja zawodowa jest procesem złożonym i wielostronnym, odnoszącym się zarówno od strony poznawczej (wyposażenie w wiedzę, aamopoznanie i samoocena) jak i motywacyjnej (zainteresowania, stosunek do pracy), jak też do możliwości działania (umiejętności, szczególnie manualne).¹⁰

Na podstawie przedstawionych tu elementów składających się na proces orientacji zawodowej stwierdzić można również, że ma ona wyraźnie dostrzegalne i istotne związki z takimi działaniami, jak: wychowanie przez pracę i kształcenie politechniczne. Kształtowanie postawy wobec pracy i podstawowych cech niezbędnych w pracy jest nierozerwalnie związane z procesem wychowania przez pracę w różnych środowiskach. W. Rachalska i Z. Wiatrowski, a także inni autorzy wyraźnie wiążą cele orientacji zawodowej z celami wychowania przez pracę.

Można również dostrzec istotne związki orientacji zawodowej z kształceniem politechnicznym, albowiem ma ono na celu, między innymi, wyposażenie uczniów w wiedzę o naukowych podstawach produkcji i społecznego podziału pracy, kształtowanie kultury technicznej, a także przygotowanie do posługiwania się podsta-wowymi narzędziami pracy.

Realizacja tych celów kształcenia politechnicznego związana jest więc wyraźnie z poznawaniem przez uczniów różnych zawodów i ich znaczenia dla gospodarki narodowej, jak również z rozwijaniem i utrwalaniem zainteresowań zawodowych.

Podstawowe zadania orientacji zawodowej rozumianej jako całokształt systematycznej, celowej, długotrwałej działalności mającej prowadzić do prawidłowego wyboru zawodu, formułuje S. Szajek.

Są one następujące:

1)    możliwe wszechstronne zapoznawanie dzieci i młodzieży z różnego rodzaju grupami zawodowymi i przygotowującymi do pracy w tych grupach szkołami i uczelniami oraz z wymaganymi przez nie cechami osobowości typu kierunkowego, dynamizującymi (zainteresowaniami, skłonnościami), i instrumentalnego, narzędziowego (zdolnościami, umiejętnościami, wiadomościami);

2)    kształtowanie pożądanej społecznie motywacji i postawy zawodowej;

3)    zapoznanie z zapotrzebowaniem rynku pracy na kadr}' dla różnych grup zawodowych i na konkretne zawody;

4)    umożliwienie konfrontowania zainteresowań, skłonności, uzdolnień z konkretnymi sytuacjami zawodowymi;

5)    zapoznanie z tendencjami rozwojowymi zawodów i z przemianami zachodzącymi w treściach i strukturze pracy w tych zawodach pod wpływem rewolucji naukowo-technicznej;

6)    zachęcanie do konfrontowania posiadanych warunków psychofizycznych i zdrowotnych z wymaganiami stawianymi w tym zakresie przez wybierane zawody;

7)    pomaganie w realnej ocenie przydatności zawodowej i samookreślaniu się;

8)    uświadamianie konieczności racjonalnego planowania swojej przyszłej drogi zawodowej i wyrabianie przekonania o konieczności uzgadniania własnych planów zawodowych z potrzebami społecznymi.^"

Według W. Rachalskiej przedstawione tu zadania w zbyt małym stopniu ukazują udział osób podejmujących decyzje zawodowe, a są ujęte raczej od strony osób współpracujących z młodzieżą i odpowiedzialnych za wybór przez nią zawo-du. Widać jednak wyraźnie związek orientacji zawodowej nie tylko z pedagogiką pracy, ale i z innymi dyscyplinami naukowymi. Realizacja każdego z tych zadań wymaga, jak podkreśla W. Rachalska, uwzględnienia osiągnięć różnych dyscyplin, w tym znajomości:

a) zawodów i szkół do nich przygotowujących (zawodoznawstwo i pedagogika),