51983 img399 (6)

37

37

Ryc. 8 Monety mincerza o imieniu Pada.

mieczy, na brakteatach, broszach i naczyniu z brązu przywiezionym ze wschodniego Śródziemnomorza (gdzie runy wycięto w poprzek pierwotnie wytłoczonego szlaku dekoracyjnego przedstawiającego polujące zwierzęta), i innych przenośnych przedmiotach. Na tym etapie datowanie polega całkowicie na danych archeologicznych, a to musi być nieuchronnie domyślne i niepewne. Dokładniejsze datowanie i pewniejsze interpretacje odnoszą się do czasów, kiedy Anglosasi zaczęli bić monety, a już wcześniej byli świadomi istnienia łacińskiego alfabetu. Najstarsze monety anglosaskie bite były ze złota, a zostały wytworzone w pierwszej połowie VII wieku. Potem miała miejsce dość szybka dewaluacja prowadząca przez blade złoto (złoto stopione ze srebrem) do samego srebra, które stało się powszechnie używane do wybijania monety przez wiele stuleci. Niektóre wczesne monety mają łacińskie napisy imitujące ich rzymskie bądź merowińskie prototypy, ale były także emisje runiczne. Pierwsza runiczna emisja zawierającą każdy nominał, pochodziła od mincerza zwanego Pada, który naśladował rzymskie monety z IV wieku i napisał swoje imię „pada” na rewersie. Pod koniec VII wieku istniała srebrna emisja, tak zwany sceattas, podpisana imieniem mincerza Epa, różnie literowanym „epa”, „aspa”; była tak popularna, że naśladowano ją szeroko, nawet w Niderlandach. Inni mincerze z tych czasów, którzy używali runów, to Wigrasd i Tilberht.

W połowie wieku VIII pojawia się ważna emisja runiczna. Jest to emisja królewska, waga i jakość metalu gwarantowana przez imię królewskie i tytuł na każdej sztuce. Na awersie znajduje się imię Beonny, króla Anglii Wschodniej około roku 750 n.e., a na rewersie imię mincerza. Znani są trzej mincerze, Efe, który używał pisma łacińskiego dla swego imienia, oraz Wilred i Werferth, którzy używali runów. Imię króla i tytuły czasami są pisane runami, w formie „b e o n n a r e x ”, a również literami łacińskimi lub mieszaniną obu pism.

Monety są stosunkowo liczne i numizmatycy potrafią dość precyzyjnie przypisać je do poszczególnych wieków i regionów. W konsekwencji są one ważne dla ukazania rozprzestrzeniania się używania runów z południowo-wschodniej i wschodniej Anglii do Regionu Centralnego, gdzie król Offa z Mercji wydał bogatą emisję, z wieloma runicznymi monetami bitymi prawdopodobnie w Anglii Wschodniej. Stamtąd runy rozprzestrzeniły się na północ, gdzie monety runiczne typu zwanego stycas używane były do IX wieku. Dla rozwoju pisma runicznego w Anglii znaczenie ma przeniesienie przewagi napisów runicznych z południa na północ i północną część Regionu Centralnego. Zaś najważniejszą innowacją czasów chrześcijańskich było pojawienie się runicznych kamieni pomnikowych. Znajduje się je prawie wyłącznie na północy i w regionach północnych Regionu Centralnego (tu należała część nizinnej Szkocji w okresie anglosaskim). Dla tych, którzy uważają runy za pismo z powiązaniami magicznymi lub pogańskimi, będzie niespodzianką, że Kościół nie tylko popierał jego użycie, ale również pomagał rozszerzać jego użyteczną rolę w Anglii. Niekiedy