52846 img968 (4)

1.    Za wariant podstawowy tego fonemu uznamy dźwięczną, twardą, dwu-wargową głoskę [m], która może pojawić się w największej liczbie kontekstów.

2.    Głoskę zmiękczoną [m’j uznamy za obligatoryjny wariant pozycyjny fonemu Iml w pozycji przed [i] oraz [b|. Pozostając wówczas w dystrybucji komplementarnej względem [mj, nie wchodzi z tą głoską w opozycję. Realizuje przy tym dokładnie ten sam pęczek cech dystynktywnych.

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, że wyrażenia typu: mały — [mauy] : [m’iauy] — miały

różnią się znaczeniem przede wszystkim ze względu na ilościową opozycję

0    : [i]. Opozycja [m] : [m’j jest w tym wypadku jedynie towarzyszącym

1    wyraźnie wtórnym zjawiskiem.

W pozycji przed prepalatalnymi głoska [m’] fakultatywnie pojawia się względem [m], por.:

kąpie— [komp’ie] albo [kom’p’ie]

Powiemy wówczas, że jest ona pozycyjno-fakultaty wnym wariantem fonemu Iml.

3.    Głoska bezdźwięczna [m] to w śródgłosie między bezdźwięcznymi i przed pauzą po bezdźwięcznej kombinatoryczny (pozycyjny) wariant fonemu Iml. W tego rodzaju kontekstach ma on dystrybucję komplementarną względem podstawowego wariantu [m], W pozycji nagłosowej przed bezdźwięczną głoska [rn] jest swobodnie wymienialna z wariantem podstawowym [m], por.:

mchu — [mxu] albo [mxu]

Powiemy zatem, że w tej pozycji głoska [m] jest pozycyjno-fakultatyw-nym wariantem fonemu Iml.

4.    Szczelinowa głoska [rrj] — fakultatywnie pojawia się przed szczelinowymi lvl lub Ifl, por.:

komfort — [kort]fort] albo [koufort], albo [komfort] konwalia — [kori]varia] albo [kouval’ia]

Uznamy więc, że jest to pozycyjno-fakultatywny wariant fonemu Iml. Fonem Inl — składają się nań następujące cechy dystynktywne:

1. spółgłoskowość, por. nóż — [nuś] : [iiiś] — już -- Inl: lii

2.    półotwartość, por.    nóż —    [nuś]    :    [buś] — burz -*•    Inl    : /b/

3.    nosowość, por.    nóż —    [nuś]    :    [ruś] — róż -*    Inl    : Irl

4.    niewargowość, por.    nóż —    [nuś]    :    [muś] — mórz -*    Inl    : Iml

5.    przedniojęzykowość, por. len —    [len]    : [leń] — leń -►    Inl    : Ińl

Allofonami tego fonemu są następujące głoski:

1.    Wariant podstawowy tego fonemu to głoska [n].

2.    Bezdźwięczna głoska [n] jest obligatoryjnym pozycyjnym (kombinato-rycznym) wariantem fonemu Inl w pozycji śródgłosowej w obustronnym sąsiedztwie bezdźwięcznych i przed pauzą po bezdźwięcznej, por.:

piosnka — [p’iosnka]

piętn — [pMentn]

3.    Zmiękczona głoska [n’] — fakultatywnie pojawia się tylko na granicy wyrazów przed [i] lub [i,], por.:

ton jego głosu — [ton’ iego guosu] albo [ton^ego guosu]

pan Igor — [panMgor] albo [panjgor]

Uznamy więc, że jest to pozycyjno-fakultatywny wariant fonemu Inl.

4.    Dziąsłowa głoska [n] — obligatoryjnie występuje przed spółgłoskami dziąsłowymi, por.:

pączek — [poncek]

Jest to więc kombinatoryczny wariant fonemu Inl. Pozostaje w dystrybucji komplementarnej względem wariantu podstawowego [n]. Różni się od niego jedynie uzależnionym od sąsiedztwa miejscem artykulacji.

5.    Szczelinowa przedniojęzykowo-zębowa głoska [ii] — fakultatywnie pojawia się przed l\l lub lii, /z/, Isl /ź/, Iśl, por.:

konwalia — [końval’ia] albo [konval’ia], albo [korr)varia]

pensja — [pens’ia] albo [pens’ia], albo [peus’ia]

w transie — [traiiśe] albo [tranśe], albo [trauśe], istnieją także inne możliwości, zob. p. 3.4.2.5.

Uznamy więc, że głoska [n] jest pozycyjno-fakultatywnym wariantem fonemu Inl.

6.    Szczelinowa dziąsłowa głoska [n] — fakultatywnie pojawia się tylko przed szczelinowymi dziąsłowymi Isl lub /ż/, por.:

kunszt— [kunst] albo [kuuśt], albo [kunst]

Uznamy tę głoskę za pozycyjno-fakultatywny wariant fonemu Inl.

Fonem Ińl — to pęczek następujących cech dystynktywnych:

1.    spółgłoskowość, por.    bańka —    [bańka]    :    [bajka] — bajka -►    Ińl    :    /i/

2.    półotwartość, por.    bańka —    [bańka]    :    [bapka] — babka-►    Ińl    :    /p/

3.    nosowość, por.    bańka    —    [bańka]    :    [barka]    —    barka    -►    Ińl    :    lxl

4.    niewargowość, por.    Mania —    [mańa]    :    [mama] — mama-►    Ińl    :    hu/

5.    nieprzedniojęzykowość,

por.    toń — [toń] : [ton] — ton    -► Ińl : Inl

6.    środkowojęzykowość,

por.    Reńka — [reńka] : [rerjka] — ręka -- Ińl : /t]/