53347 P1190059 (2)

ŹRÓDŁA 1 METODY

Ryc. 2.8. Szkielet w izw. wur-stwłe cmentaizyśkowej. llwage zwraca brak widocznego wkopu I zarysu Jamy grobowej - KJe-candw, cmentarzysko przykościelne (fot A. Buko)

Kiine kości ludzkie, niewystępujące w porządku anatomicznym. Liczba pochówków zniszczonych wskutek intensywnego użytkowania cmentarza może być określona w takich przypadkach na podstawie analizy wszystkich odkrywanych materiałów antropologicznych, w tym także takich, które zalegają na złoi!! wtórnym Te ostatnie są dla archeologa nie tylko materialnymi Świadectwem fazy. do której odnosi się warstwa cmentaizyskowa. ale i podstawowym źródłem wnioskowania o starszych, calkowide zniszczonych pochówkaci i Z badań pizęprowadzonych na materiale antropologicznym pochodzącym z cmentarzyska ptzykosdelnego w Kleczanowle wynika, że rzeczywista liczba zmarłych pochowanych w obrębie cmentarza była w stosunku do liczby szkieletów udokumentowanych, zalegających w porządku anatomicznym, ptzynajmniej trzy-krotnie wyższa.

Na nekropolach użytkowanych przez wiele stuleci efektem procesów straty-fikacyjnych, niezależnie od zjawisk wcześniej opisanych, są .pochówki piętrowe' Powstawały one wówczas, gdy kolejnych zmarłych grzebano w tym samym miejscu, ale na różnych głębokościach. Przyczyną zmiany głębokości, na której znajdują się jamy grobowe, było sukcesywne podnoszenie się terenu cmentarza, co wynikało z intensywnego deponowania zmarłych w ziemi. Zdarzało ślę, ze kolejne groby nie sięgały poziomu pochówków .-wcześniejszych Przypuszczać tez można, że podobnie, jak to się obserwuje na. cmentarzach współczesnych, również w przeszłości istniały strefy, w których intensywność gnebania zmarłych była wyższa, takie, gdzie zmarłych chowano sporadycznie oraz strefy pozbawione pochówków. W trakcie badań cmentarzyska przykościelnego w Kleczanowle w obrębie warstwy cmentarzyskowej wydzielono Bzy rzędy ze skupieniami grobów odlegle od siebie o około 1,5 m oraz strefy, gdzie groby występowały sporadycznie lub nie było ich w ogóle (A. Buko red. 1997). V tych pierwszych zidentyfikowano większość pochówków (w wielu przypadkach sutsze zostały zniszczone przez młodsze) oraz liczne luźno spoczywające kosa ludzkie. Prawdopodobnie zjawisko to spowodowane było częstszym chowaniem zmarłych w rejonach, w których udokumentowano koncentracje kośd ludzkich. I odwrotnie: w miejscach, gdzie warstwa cmenta-

rzyskowa pozbawiona jest pochówków, na powierzchni użytkowej cmentarza istniały zapewne przejścia między ich skupiskami. Zwiększona zawartość przymieszki czystego żółtego lessu, zaobserwowana w niektórych strefach cmentarzyska, oznacza, że w miejscach tych częściej niż na pozostałych odcinkach dochodzono przy kopaniu grobów do poziomu gruntu naturalnego; jego składniki dostawały się do wypełniska w momencie zasypywania grobu. Z racji kontrastu kolom i struktury warstwy, relacje stratygraficzne między kolejnymi wkopaml grobowymi są na tym poziomie zdecydowanie bardziej czytelne (ryc. 2.9).

Ryc. 2.9. Jamy grobowe o czytelnych zarysach. Oznaczenia w kwadratach odpowiadaj numerom wkopów grobowych, w kółeczkach - ich wypehwk — Kle-czanów. cmentarzysko przykościelne (foc. A Buko)

Pochówki znajdowane w jamach grobowych w stanie nieza-burzonym są na ogół nieźle zachowane. Ale niekiedy stykamy się z przypadkami .dematerializowania* się części szczątków zmarłego, i to w sytuacji, gdy brak przesłanek, aby układ szkieletu można było uznać za zaburzony w wyniku procesów depozycyjnych lub podepozycyjnych. Tego typu zjawiska odzwierciedlają zapewne niejednorodne mikrośrodowisko biochemiczne, w jakim zdeponowano szczątki zmarłego (ryc. 2.10).

Brak możliwości wydzielenia dla części pochówków zasięgu jam grobowych — co uznać można za charakterystyczne dla cmentarzy przykościelnych -powoduje określone problemy dokumentacyjne. Jakie są zatem możliwości ich rozwiązania? Jeśli wkopy grobowe dają się wyróżnić, to pochodzące z nich znaleziska otrzymują numer identyfikacyjny wypełniska, osobnym numerem oznaczane są wkopy (jamy grobowe). Dla pochówków, których wypełnisko nie różni się składem i barwą od otaczającej je warstwy, można przyjąć, że przedmioty znajdowane między kośćmi szkieletu (na całej jego długości, szerokości i głębokości), należą do zasypiska jamy grobowej, co sygnalizuje oddzielny numer warstwy. Brak natomiast w takim przypadku podstaw do wydzielenia granic wkopu grobowego. Wreszcie wszystkie znaleziska występujące poza kontekstami wkopów grobowych, ale w obrębie warstwy umentarzysko-wej, dokumentowane są jako należące do warstwy, w którą wkopywano pochówki.