59334 P1190066 (2)

ŹRÓDŁA I METODY

62

ŹRÓDŁA I METODY

62

Ryc. 2.17. Epitafium z początku XII w. wykonane na płytce olo-wtanel - Kraków Wawel, krypta iw. Leonarda, grób biskupa Maura (wg M Walickiego, oprać M. lYzedeckO

wie XI w. grodami, a z kroniki Galla Anonima m.in. o wielkiej randze Włocławka i Gfecza, które dostarczały- władcom piastowskim największej, obok Gniezna i Poznania. liczby zbrojnych wojowników.

W grupie przekazów pisanych mamy też kilka innych cennych tekstów. Należy do nich katalog magu brata Rudolfa - mnicha piszącego w XIII w. na ■"»« zabobonów ludności zamieszkującej ziemie polskie (por. E. Karwat 1955) Reminiscencje wielu opisywanych tam pogańskich obyczajów. Jak choćby ofiary zakładzincrwe. wielokrotnie poświadczały badania archeologiczne. Cennym źródłem wiedzy na temat wczesnośredniowiecznej wytwórczości rzemieślniczej są dla archeologów wczesnego średniowiecza księgi mistrza Teofila Prezbitera (1998) - benedyktyńskiego mnicha zakonnego żyjącego na przełomie XI i XII w. Był on, co prawda, obcego pochodzenia (bizantyjskiego?), ale rzemieślnicy związani z tą regułą rozwinęli swą działalność w całej bez mata Europie, także w Polsce. W cytowanym dziele znaleźć można opisy sposobów wykonywania różnych farb i kolorów, budowy pieców do protkikcji szklą i metali, narzędzi, a także receptury przygotowywania wielu surowców.

Oddzielną grupę stanowią inskrypcje łacińskie. Na płycie nagrobnej znalezionej w krypcie św Leonarda na Wawelu wyryty jest tekst, z którego wynika. Ze w grobowcu pochowany został biskup Maur w roku 1118 (ryc. 2.17); informacje na temat osoby zmarłego powtarza znaleziony w tym samym grobie zloty pierścień z napisem MAORYS EPC.

Z kolei napis na płycie nagrobnej pochodzącej zapewne z najstarszej katedry gnieźnieńskiej, datowanej na połowę XI w., podaje, że w miejscu tym leżą doczesne szczątki trzech braci.

rozdz. 8).

Te i wiele innych przykładów ilustrują potencjał badawczy wczesnośredn io-wicznych Inskrypcji. Trzeba jednak dodać, że wiele problemów przysparza poprawna ich lektura I interpretacja ich wieloznacznych często treści (por.

Pozostałe grupy danych (II): przedstawienia ikonograficzne

Najstarsze wczesnośredniowieczne przedstawienia ikonograficzne wnoszą wiele Istotnych obserwacji na temat wyglądu ówczesnych ludzi, ich zajęć codziennych, budownictwa, świata wierzeń czy sztuki wojennej. Są to najczęściej płaskorzeźby znajdujące się w najstarszych obiektach architektury sakralnej, a także iluminacje najstarszych manuskryptów i ksiąg liturgicznych. Rzadziej znajdujemy przedstawienia na posadzkach kościelnych.

Widoczna na patenie z Trzemeszna (z drugiej połowy XII w.) postać wieśniaka młócącego zboże oddaje nie tylko cechy fizyczne mężczyzny, ale również ęczegóły jego stroju oraz kształt używanych do wykonywania tej czynności cepów, a nawet sposób układania snopów zboża (ryc. 2.18). Podobne znaczenie mają inskrypcje znajdowane na płaskorzeźbach, podobnych do tej z drzwi płockich. Pozwalają zidentyfikować z całą pewnością, że hierarcha tam (przedstawiony i zajmujący centralne miejsce (ryc. 2.19) jest biskupem Aleksandrem z Malonne. Przedstawione sylwetki biskupa i jego współpracowników oddają nie tylko szczegóły ich cech fizycznych, ale również dotyczące np. wyglądu fryzur, obuwia i stroju duchownych.

Cala seria wczesnośredniowiecznych miniatur informuje nas o szczegółach ówczesnej sztuki wojennej. Są wśród nich przedstawienia scen batalistycznych z udziałem wojowników i pojedynczych postaci w charakterystycznym dla epoki rynsztunku. Przykładem może być postać księcia Bolesława Wstydliwego, Rekonstruowana według pieczęci z 1252 r. (ryc. 2.20); jest to wyobrażenie mężczyzny w stożkowym szyszaku z umocnieniami i czapce, ubranego w pełny pancerz kolczy. Na wierzch książę ma narzuconą tunikę długą do kolan i ściągniętą pasem. Na oddzielnym, zapewne skórzanym pasie, zwisa przy lewym boku krótki, szeroki miecz. W lewej ręce rycerz dzierży małą trójkątną tarczę z orłem, podczas gdy prawą podtrzymuje krótką włócznię, bez proporczyka. Wymowną ilustracją przedstawień na posadzkach kościelnych pozostaje słynna płyta wiślicka, z postaciami kobiet i mężczyzn o widocznych ce-

Ryc. 2.18. Młócenie zboża za po-mocą cepów (przedstawienie z wieku xn na patenie z Trzemeszna (wg M. Walickiego, oprać. A. Buko)