53571 skanuj0002 (44)

no-przestizenne, gdyż zmieniały się, a właściwie doskonaliły programy użytkowe, jako wynik nowego sposobu życia. Już na początku naszych rozważań musimy sobie zdać sprawę z tych faktów. Zobowiązują one nas bowiem do chronienia dawnych rozwiązań funkcjonalnych, które są podstawą wartości kulturowych każdego zabytku architektury. Powszechnie uważa się, że warunkiem zachowania zabytku architektury jest jego adaptacja, a więc zapewnienie dalszego użytkowania. W tym momencie powstaje pytanie, czy każda adaptacja spełnia warunki dalszego przetrwania zabytku zachowując jednocześnie jego istotne walory? Jakie warunki musi spełnić taka adaptacja, aby sama przez się nie zniszczyła zabytku? Jak powinna ona wyglądać, aby była zgodna ze współczesną teorią konserwatorską. Zastanowienie się nad tymi problemami, jak i nad zagadnieniami z nimi związanymi będzie przedmiotem naszych rozważań.

Adaptacja zabytku architektury dokonywana jest przeważnie w ramach kompleksowych działań konserwatorsko-restauratorskich² i jest jedną z kilku rodzajów prac, stąd warto przypomnieć czym jest i czym powinna być konserwacja i restauracja zabytków architektury. Pod tym terminem należy rozumieć wszelkie działania i prace mające na celu wydobycie i spotęgowanie lub przywrócenie zabytkowi architektury wartości kulturowych oraz pizywrócenie lub stvi>orzenie odpowiednich warunków technicznych, pozwalających na jego dalsze przetrwanie, oraz poprawne i bezpieczne użytkowanie przy jednoczesnym maksymalnym poszanowaniu autentycznej struktury funkcjonalno-przestrzennej oraz autentycznej formy i substancji [1].

Poprawny projekt prac konserwatorsko-restauratorskich dla zabytku architektury może być opracowany tylko na podstawie zatwierdzonych wniosków i postulatów konserwatorskich. Te zaś formułowane są na bazie teorii ochrony i konserwacji dóbr kultury, po uprzednim wszechstronnym poznaniu danego dzieła architektury i przeprowadzeniu dla niego zabytkoznawczej analizy wartościującej. Schemat procesu formułowania wniosków i postulatów konserwatorskich przedstawia Tabela I [2].

Postulaty konserwatorskie na początku powinny formułować ogólną koncepcję konserwatorską, w której należy zaproponować przyszłą wizję zabytku architektury jako całości dzieła. W wyniku szczegółowego poznania i wartościowania zabytku ustalamy, że np. zachowujemy go w formie zastanej szanując nawarstwienia, lub że wracamy do określonego okresu dla całości lub nawet poszczególnych elementów. Sformułowanie generalnej koncepcji jest bardzo istotne dla zaprogramowania, a potem konsekwentnej realizacji całego procesu konserwatorskiego, stwarzając jednocześnie podstawy dla rozwiązań szczegółowych. Niestety wielu realizacjom konserwatorskim brak takiej generalnej koncepcji.

" To co my w Polsce bywamy konserwacją na Zachodzie określa się mianem restauracji. Właśnie w niej mieszczą się adaptacje. Tak też pojęcia te rozumie Karta Wenecka [3]. Dlatego w artykule tym kompleksowe działania konserwatorskie w zabytkach architektury nazwano łącznie konserwa-torsko-restauratorskimi, tym bardziej, iż w rzeczywistości oba rodzaje czynności zazwyczaj występują razem.

INWENTARYZACJA ARCH.-KONS.

HISTORIA ZABYTKU (ogólna i budowlana) UKŁAD PRZESTRZENNY I FUNKCJONALNY FORMA I SUBSTANCJA INDYWIDUALNY CHARAKTER POZIOM-STANDARD STAN TECHNICZNY sytuacja prawno-wfasnościowa

WARTOŚĆ HISTORYCZNA wartość naukowa wartość emocjonalna WARTOŚĆ ARTYSTYCZNA wartość, hijtoryczno-artys tyczna jakość artystyczna WARTOŚĆ UŻYTKOWA

Tab. I Schemat formułowania wniosków i postulatów konserwatorskich

Drugim elementem postulatów konserwatorskich jest stworzenie odpowiednich wy tycznych dla układu funkcjonalno-przestrzennego. Tym zagadnieniem zajmiemy się specjalnie w dalszej części referatu, gdyż adaptacja zabytku dotyczy przede wszystkim tego układu.

Trzecia grupa zagadnień jakimi powinny zająć się postulaty konserwatorskie będzie dotyczyć pozostałych elementów i detali zabytku, jak np. otoczenia budowli, wystroju plastycznego, rozwiązań szczegółowych, detali (np. kamieniarki, stolarki, itp.), a nawet propozycji odnośnie użycia konkretnych materiałów (np. powrót do ceramicznego pokrycia dachu). Elementy te należy rozpatrywać w dwóch kategoriach:

a)    do bezwzględnego zachowania i wyeksponowania,

b)    do uzupełnienia, a nawet odtworzenia.    t

Szczegółowy program tych prac będzie również wynikiem analizy wartościującej zabytek i będzie zależny od generalnej koncepcji [2].

133