54127 P1180323

82 Boffutlaw CetUga

ceramika inkrustowana z tego czasu z terenu Wielkopolski. Trudno byłoby również i w tym przypadku przeprowadzać pełną charakterystykę wytworów, będących przykładami sztuki omawianego okresu, chodzi nam bowiem Jedynie o ogólniejszy ich przegląd. Tak więc ograniczamy się tylko do ukazania niektórych wytworów czy ich grup, charakterystycznych dla omawianego okresu.

W zakresie ceramiki niewątpliwie na specjalną uwagę zasługuje ceramika malowana, niektóre formy naczyń oraz formy zdobnictwa. Ceramika malowana nie prezentuje w zasadzie nowych form naczyń. Są to przeważnie formy występujące w ceramice kultury łużyckiej już dawniej, z pewnymi zmianami stylistycznymi, właściwymi dla tego. okresu. Poza tym również i takie, które są nowe, ale ich występowanie nie ogranicza się tylko do ceramiki malowanej. Nowe w dużej części są natomiast motywy zdobnicze na tej ceramice. Wśród malowanych, wielobarwnych motywów zdobniczych dużą rolę odgrywa motyw trójkąta i kompozycje ułożone również w trójkąty a złożone z pojedynczych tych figur jednobarwnych lub zakreskowanych. Motyw ten nie jest nowy w kulturze łużyckiej, ale sposób jego wykorzystania na ceramice malowanej posiada mamiona nowości. Wydaje się, że po części zostało to uwarunkowane techniką wykonywania tego zdobnictwa przez wielobarwne malowanie. Same kompozycje złożone z motywów trójkątnych były tak konstruowane, by można było uzyskać efekty, jakie dawało żółto malowane tło i wymalowane na nim trójkąty. Wśród motywów nowych, spotykanych na ceramice malowanej, to różnorodne motywy krzyża, trykwetru, swastyki, motywy sola me i astralne wreszcie wolutowe, spiralne czy przypominające rogi baranie. Różnorodność kompozycji omamentacyjnych, w które te motywy zostają włączone, jest bardzo duża, przy czym każda z nich prezentuje wysokie walory artystyczne. Wymienione tutaj motywy posiadały w większości znaczenie symboliczne, jednak kwestię pozostawiamy poza naszymi rozważaniami, a podkreślić tutaj należy znakomite wykorzystanie ich walorów dekoracyjnych.

Podobne motywy jak krzyże czy gwiaździste, realizowano również inną techniką, przeważnie na wewnętrznych ścianach mis czernionych i wyświecanych. Sam motyw był wykonany niegłębokim żłobkiem, ale jego rysunek uzyskiwano przede wszystkim poprzez dodatkowe wyświecanie. Wykonywano tą techniką bardzo skomplikowane kompozycje, w których współ występu ją różne motywy, uzyskując również wysokie efekty artystyczne.

Na osobną uwagę zasługuje jeszcze halsztacka ceramika inkrustowana z terenu Wielkopolski. Ryte motywy omamentacyjne, wypełnione białą

masą, stanowią różnorodne figury geometryczne, przy czym dużą rolą odgrywa zwłaszcza motyw trójkąta czy też szlaczki utworzone z Unii zygzakowatych.

Motywy geometryczne są dominujące na ceramice omawianego okresu. W innych grupach kultury łużyckiej, gdzie nie występuje ceramika malowana, stwierdzamy przeważnie kontynuacją podstawowych form naczyń jak i form zdobnictwa realizowanego przy pomocy żłobków i dołków.

W omawianym okresie na szczególne podkreślenie zasługuje wyraźny i znaczny wzrost występowania w różnorodnej formie motywów oraz przedstawień figuralnych. Przedstawienia lub motywy zoomorficzne są w zasadzie kontynuowane w takich postaciach jak i w okresach poprzednich, a więc figurek ptaszków i zwierząt czworonożnych, naczyń zoomorficznych, pucharków w kształcie rogów, nogi lub buta i wreszcie jako przedstawienia ryte głównie na ceramice. Nowym zjawiskiem jest wspomniany wzrost ilościowy tych różnorodnych przedstawień figuralnych oraz pojawienia się i to w znacznej ilości motywów antropomor-ficznych. Zwiększa się ilość rytych przedstawień ludzkich, a ponadto pojawiają się również gliniane figurki postaci ludzkich. Obok tych w znacznym stopniu nowych zjawisk, jakie obserwujemy w sztuce ludności kultury łużyckiej, odnotować jeszcze należy pojawienie się na ceramice, nielicznych jeszcze co prawda, rytych scen o charakterze narracyjnym. Wśród motywów antropomorficznych jeden, w przypadku naszego tematu, zasługuje na specjalną uwagę. Chodzi o wyobrażenie twarzy ludzkiej na tzw. kadzielnicy ze Środy, woj. poznańskie. Pomijając szczegółową charakterystykę przedstawień figuralnych, choć w kilku słowach wypada wspomnieć o tematyce scen o charakterze narracyjnym. Tematem ich są tzw. polowania na jelenie a raczej pochody z jeleniami, wśród których umieszczone zostały, jak w przypadku wazy z Łaz, woj. wrocławskie, postacie jeźdźców na jeleniach czy też raczej istot fantastycznych. Drugi temat scen narracyjnych to pochody z wozami.

Wszystkie ryte przedstawienia figuralne wykonane zostały, podobnie jak w okresach starszych, przy użyciu najprostszych środków, jakimi są ryte żłobki. Są to przedstawienia linearne. Jednakże w scenach figuralnych, jak również przy niektórych pojedynczych przedstawieniach zwierząt, odnajdujemy dość nieporadne próby oddania także ruchu.

Znacznie bliższe realizmu są zwłaszcza zoomorficzne przedstawienia plastyczne jak choćby figurki ptaszków, gdzie twórcy oddają niekiedy drobne cechy indywidualne poszczególnych ptaków czy gatunków, jak również w przypadku naczyń zoomorficznych. Podkreślić tutaj trzeba.