55473 P1030629

68

llllllft

Feminizm, postmodernizm, psychoanaliza

v    —^fA

^    postmodcrn izm“J,- }^łlerwszc stanowisko, utrzymane w duchu fe-

rnmistycznego racjonalizmu, opiera się na przekonaniu, że sys- Jl rem wiedzy, w którym widoczne są „męskie” uprzedzenia, da się ^ skorygować. Innymi słowy, nurt ten wyrasta z założenia, że nie cały dyskurs wiedzy stanowi źródło oprcsjl/rcpresji, a postęp racjonalności sprawi, że przesądy w stosunku do kobiet znikną z wszystkich dziedzin życia. Zwolenniczki drugiego stanowiska kry- ' tykują feministyczny empirycyzm za uznanie „męskiego” charakteru wiedzy za powierzchowną przypadłość, którą można łatwo usunąć. Ich zdaniem, lepszym rozwiązaniem jest „perspektywa kobieca” jako teoretyczna przeciwwaga do „nięgticj". „Kobiecy * sposób widzenia” stanowi tu wartość samą w sobie, konstytuującą epistemołogiczny punkt wyjścia. Trzecie stanowisko nawiązu- A je do radykalnie antycjpistcmologicznych krytyk nowożytnej filo- * zofii i podważa podstawy epistemologii^kwestionując jej główne A założenia (podział podmiot/przcdnuot, rozum/zmysły, obiektyw -ność/subiektywność). Dualizm teorii poznania zostaje zinterpretowany tu w kategoriach psychoanalitycznych - jako wyraz strukturalnej represji tego, co kobiece, tkwiącej u podstaw zachodniej filozofii⁹⁰. _

Ad. f)?1ezyk stanowi pjzedmioi f^Wirmyrh badań wszystkim francuskich feministek i one właśnie są autorkami najciekawszych koncepcji dotyczących zagadnienia języka i różnicy seksualnej. Feministki wielkich opowieści interesowały się językiem raczej jako faktem psychologicznym i socjologicznym - badały różnice w sposobie posługiwania się nim przez kobiety i mężczyzn JRelacją' język - różnica scksualnajbadana przez feministki nowej różnicy pod wpływem inspiracji czerpanych z dekonstruk-cjonizmu Derridy, poststrukturalizmu Foucaulta, Freudowskiej i Lacanowskiej wersji psychoanalizy, ma inny wymiar. Przedmiotem ich zainteresowania jest przede wszystkim związek] język -różnicą seksualna - ciało, Iktórego poszukiwanie stanowTjedną z zasadniczych przesłanek psychoanalizy. Stanowiska feministek nowej różnicy w tej kwestii oscylują między lingwistycznym mo-mzmem. w którym ‘^wszystko jest językiem”, a próbami jakiejś formy teoretycznego pogodzeniajęzyka i „materii" ciała. Łączy

Pożegnanie oświeceniowej metanartaefit

je natomiast przekonanie, że język (w głębszym rozumieniu -- jako struktura porządkująca całość ludzkiego Świata) naznaczony jest frtUjeznym piętnem Jgljjkrytyka skierowaną jest nic tylko pr/c dw dychotomii język świat, lecz także przeciw samej strukturze języka Myśl autora Nadzorować i karać, • luzy tu ukazaniu charakteru władzy wpisanej w dyskun/dckonstrukcjonizm otwiera możliwość spojrzenia na język z pozycji kobiety jako pozytywnej innej,psychoanaliza pomaga zreinterpretować kobiecy świat ukryty za dominującym prawem O jen/ Fa I lu sn⁷¹ .Jęflimfttyę/jw rdn-tciprciacje języka odnajdujemy między innymi u Julii Kristevcj, Luce li igaray, i lelene Cixous, Cathcrirte Clement, Alice Jardmc, Juduh Butler. Kontrowersyjne, ale niezwykle interesujące z filozoficznego punktu widzenia przykłady wyzwania rzuconego „fal-logokracji” kultury stanowią powstałe w feminizmie nowej różnicy koncepcje wyobrażeniowej utopii, wyrażone w kobiecej libidinalnej ekonomii jouissance, na której opiera się idea ćcriture femintneV KażcTy z nurtów feministycznej teorii, wszystkie feministyczne poszukiwania filozoficzne ukazują wewnętrzne napięcie pomiędzy chęcią udowodnienia uniwersalnych faktów „naukowych” a skłonnością do skupienia się na tym, co metaforyczne i subiektywne. Kobiece ciało na przykład może być rozumiane jako zewnętrzna wobec poznającego podmiotu substancja, zawierająca prawdę o wyższości kobiety (biologiczny encjalizm), albo jako analogia i metafora języka, którym o nich mówimy, tym samym nadając mu dopiero znaczenia i kulturową egzystencję (nurt nowej różnicy). Jeśli więc nawet zgodzimy się, że u podstaw feministycznej teorii leży kgJńece doświadczenie, to przedstawione tu kontrowersje zmuszą nas do ponownego przemyślenia tej kategorii. Z pewnością należy odrzucić naiwne .założenie, że kobiece doświadczenie jest waglę d • me stałym i stabilnym zespołem danych, psychologicznych relacji do obiektów/zdarzeń, charakterystycznym dla kobiety w ogóle⁹². Podobnie bezzasadne jest mówienie o monolitycznym podmiocie feministycznej teorii, o ile bowiem istniejące w tradycyjnej filozofiirfconcepcje kobiecości./powstały z punktu widzenia wuja Theo⁹³ z powieści Iris Murdoch The Nice and the God, czyli w strachu przed różnorodnością i niedefiniowalnością, o tyle „tym, co