55624 S5006278

42

lltKUIDKIi HOttłOWIC/

3) historycznej genezy ośrodków garncarskich w Cojan i w V arko.

AJ I. Na terenie Aibanii stwierdzamy istnienie dwóch rodzajów garncarstwa, wyraźnie różniących się między sobą.

H Gojan i \ arkę wystąpiło dziediiczne wiejskie rzemiosło sezonowe, zbliżone swym ogólnym charakterem do wiejskiego rzemiosła garncarskiego, znanego z terenów Słowiańszczyzny, a więc z Vt icikorusi, Białorusi ^{1 2} i współczesnej Jugosławii ³. Cechami typowymi tego rzemiosła są: sezonowość produkcji. uwarunkowana i normowana przez pracę na roli, tan. główne zajęcie garncarza oraz stosowauie prymitywny'h narzędzi pracy i techniki obróbki surowca, wyrobu uarzyu. ich wypalania, a także sprzedaż drogą wymiany naturalnej za zboże. Średniow ieczuc źródła pisane wskazują na głęboką archaiczność tego rodzaju cech. sięgających wczesnego średniowiecza. Na obecnym etapie badań odnosi się to stwierdzenie do terenów Kusi ⁴ i Polski «.

Garncarskie rzemiosło sezonowe występuje w Albanii, podobnie jak i na terenie Słowiańszczyzny południowej i wschodniej, w otoczeniu i bliskim sąsiedztwie wybitnie rozwiniętego rzemiosła garncarskiego, posługującego się techniką toczenia. Garncarstwo toczące uprawiane jest jako zajęcie stałe i główne. Posługuje się ono nowoczesnymi środkami pracy, jakimi są koła dwutarczowe bezsponowe na osi ruchomej (ryc. 8d). piec rusztowy dwukomorowy o dużej pojemności, toczenie i polewa. W szyci kie te środki i sposoby pracy są typowe dla nowoczesnego rzemiosła garncarskiego, posługującego się kołem garncarskim i występującego w szerokim światowym zasięgu.

Garncarstwo w Kavaji ma swoją wielowiekową historię, począwszy od powstania kolonii imperium rzymskiego w strefie nadmorskiej Albanii. Na związek antycznego garncarstwa z garncarstwem w Kavaji wskazują niektóre formy naczyń produkowanych i użytkowanych masowo przez odbiorców. Wystarczy wymienić amforę dwutichą służącą najczęściej do przewożenia i przechowywania w domu wody (ryc. 62).

Do cech niewątpliwie także bardzo starych należy w rzemiośle garncarskim w Kavaji technika toczenia. Byłoby jednak przedwcześnie twierdzić, że technika ta pojawiła się na teren²e Albanii w starożytności. Zagadnienie to wiąże się bowiem z problemem technik garncarskich stosowanych w starożytnej Grecji do czasu włączenia jej w granice imperium rzymskiego, a następnie przez garncarstwo w rzymskich miejskich ośrodkach prowincjonalnych. w szczególności na terenie prowincji: Macedonii i Dalmacji. Wiele przemawia za stosowaniem przez garncarzy w starożytnej Grecji i Rzymu

różnych technik budowy ścianek ainjrń. Za doić wczesnym techniki toczenia w Grecji przemawia materiał ikonograficzny, stwierdzić użytkowanie kola jednotarczowego bezsponowego z

stosowaniem pozwalający dużą tarczą

Rjre. 8. Kola

a - Lala Ja4aatama»r nlrr«fu>» • kiiyiakicm a Part■»•!** «Z Białka, k - Lala Haa-lirrmr dwu-puno.- i popittctk* ■ Oojan »| Nop»r»\. r — Lala jcdnolarrcooc czlcroiponowr « knyżakicm »t I. UalU. d Kama. Cara car* pr»y kole dwu-ponowym i ari( rurkom*.

prawdopodobnie na osi nieruchomej z napędem ręcznym przez pomocnika ^,s. Jednocześnie jednak występuje kolo znacznie mniejsze, również jednotar-ezowe bezsponowe, prawdopodobnie z walcem doluyni na osi nieruchomej, nie przystosowane, jak sądzę, do toczenia ze względu na swoje małe rozmiary i zapewne niedużą wagę^u. Ta różuorodność kól garncarskich i związana ⁴

1

’ W. Uołnbowicz, Garncarstwo wiejskie, ap. cit., s. 9-13.

2

M. G a v a z z i, Kaludźerocacki lancari. 1937; A. Kilmcti, O seljaćkom lonćarstcu « sreditoj i zapadnoj Bośni, Glatnik. Sarajewo 1954.

3

¹¹ B. Rybaków. Kiemieslo driewnie) Rusi. 1948, a. 165-174,

^u H. Samsonowicz, Rzemiosło wiejskie ... op. cit.. s. 95-97.

4

A. Rioth, Die Entwicklung Jer Topferscheibe. Lipsk 1939. . «* G. M. Richter. The Craft oj Alhenian Poltery. 1923.