55660 P1030431

Ili    czyli hyc nieztpykjymi

romantycznych rebeliantów, Kimhautla —będąc równocześnie spad kobicrcą buntowniczych bcamików. Jak to ujął krytyk Jcrry SaltSi, Allen Ginsberg napisał swój poemat S/(ouiyf w latach pięćdziesiątych, David zaś przeżył taki skowyt trzydzieści łat później. W swej estetyce zradykalizowafbcat i pop ak)zaprawiając go troską społeczną i odczytując współczesną rzeczywistość jako apokalipsę. Odnajduje znaki totalnej katastrofy na Manhattanie, gdzie — jak to sformułował - żyje się „w cieniu amerykańskiego marzenia” i wręcz „prześwietla piekło”.

W ostatnich miesiącach życia Kcith Haring budował ołtarz ukrzyżowania i zmartwychwstania dla nowojorskiej katedry St. John the Di-vine. Daleki od związków z instytucjami kościelnymi (potępia postawę kardynała O^łConnora w relacji do epidemii AIDS) Wojnarowicz stworzył prywatny portret umierającego partnera, Petera Hujara. Artysta pielęgnuje chorego do chwil ostatnich: „mocny i powolny wdech Petera, a potem nastał bezruch i cisza. Zmarł”. Wojnarowicz szepcze: „Teraz potrzeba tylko łaski”..pp\y$taie wizerunek zmarłego niczym obraz Hol-bema MailujChiysius. opisany przez Dostojewskiego i — Kristcvą. Agonia, męka, zgon i zapowiedź. Czy to jeszcze ostatni naturalizm (by nic rzec turpizm) gotyku? Czy to już przenikliwa - nic! — przerażająca, renesansowa obserwacja? Malarz Tańca Śmierci „jest I lolbcin prekursorem realistów i impresjonistów XIX wieku: natura nic wymaga ko-rekrur (jak twierdzili włoscy teoretycy) i każdy jej fragment jest godny uwagi artysty”⁵¹. Wojnarowiczgardził korckturami. Ukazał umierającego partnera holbeinowsko. I chrystycznie. Cielesność Chrystusa⁵² — sedno sztuki mistrzów starych (wyobrażenia dewocyjne⁵³, Michał Anioł,

** Ksawery Piwocki, Dzieje sztuki w zarysie. Od wieców średnich do hpńca XVIII w:, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1977, s. 150.

^v O wizerunku człowieczeństwa Chrystusa por. Ixo Steinberg, The Sezuality of Christ in Renaissanee Art and in Modern Obliuion, New York 1983. O katolicyzmie w sztuce współczesnej cf. Kleanor Hcartney, Postmodem Heretics, „Art in America", February, 1997, s. 33- 37; taż, FaitJr.The Impact of Judeo-Christian Religion on Art at the Millennium, introduced by Christian Eckart, Osvaldo Komberg and Harry Philbrick, Aldrich Muscum of Contemporary Art 2000.

^5ł Erwin Panofsky, Imago Pietalis. PrzyczynęĄ do historii typów przedstawieniowych Mqż Boleści i Mana Pośredniczka, prze!. Tadeusz Dobrzeniecki, (w:J Studia z historii sztuki, wybrał, opracował i opatrzył poslowiem łan Białostocki, PIW. Warszawa 1971; Tadeusz Dobrzeniecki, Dcbilitatio Christi „ilullctm du Musćc National dc Varsovic”, nr 4, 1967, s. 93-111.

iii lilii

Marcel Proust i Dat/id Wojnarowicz: geje, heretycy czy lesbijki?

tenebrosi, Kcmbranclln Kcbc Joszua, Obcrammcrgati czy Błędomierz, autorzy Frasobliwych: wycieńczonych brył drewna o Wycieńczonym) i nowych (Gcorgcs Rouault, Otto Dix, Oskar Kokoschka, Jean Fautricr, rceźbiarka Gcrmainc Richieij Robert Rumas). Adrian Rifkin wykrywa zbieżności między Biczowaniem Sebastiana dcl Piombo a rysunkami Toma of Finland⁵⁴. Czytelniczko!, spójrz, czyli Behold the Mart Jacoba Epsteina z celową „dekadencją antropometryczną”: rfiakroccfali.y olbrzymią wysuniętą szczęką, szerokimi asymetrycznymi ustami, które Lombroso określiłby jako atawistyczne i afrykańskie, wąskimi ramionami”. Pięknie ta rzeźba z lat 1934-1935 zaprzeczała „aryjskiemu pięknu”. Ulay/Abramović, Modus Vivendi: Marina-Pieta opłakuje partnera niczym Pieth Rilkego (opatrywana przez tłumaczy podtytułem Maria Magdalena): „Blady-ś mi bardzo i twa warga blada/nad moją boleściwą -się nic schyla/O Jezu, Jezu! Gdzież jest nasza chwila?”⁵⁶. Sublimacja abicktu, Piss Christ Andresa Serrano, z mistyczną aurą. Krwawiący artysta performance, Franko B. Różewicz wreszcie: „myślę o małym//bogu krwawiącym/w białych chustach dzieciństwa//0 cierniu który rozdzic-ra//nasze oczy usta/teraz/i w godzinę śmierci”.

W pracach Wojnarowicza wybucha sztuka nazwana krytyczną. Wywrotowe zaangażowanie w rzeczywistość lat osiemdziesiątych, kiedy pojawia się śmiertelna epidemia i — wobec obojętności politycznego establishmentu — wywołuje kryzys społeczny David przedstawia załamanie wartości humanitarnych i zastąpienie ich przez niesprawiedliwość, wykluczenie i poniżenie. Jego z gruntu moralizatorska sztuka domaga się tolerancji i akceptacji ludzkiej różnorodności. Rozpacza. Oskarża. Buntuje się. Gromi.

Wypełnia ją obraz bólu i wściekłości wobec oficjalnej - rządowej i kościelnej — znieczulicy, gdy trwa tragedia wykluczonych: bezdomnych i chorych na AIDS. David opluwa władzę, która ogranicza

^w Adrian Rifkin, Do Not Touch. Tom, with Sebastiano, Kant and Ot hen, „Vcrsus. Contem-porary Art Magazinc”, nr 5, 1995, s. 18-22.

« Gcorgc L. Hcrscy, The Euolution ofAt/ure. Sezttai Selection front the Medici Itentu to the Incredible HulĄ, The MIT Press, Cambridge, London 1996, s. 156.

^Wl Rainer Maria Kilkę. Poezje, przcl. Artur Sandaucr, PIW, Warszawa 1987, s. 78.

103