55798 skanuj0033 (128)

66 Metody nauczania i wychowania

delikatne naprowadzenie na inną drogę i wskazanie, że nie wszystkie działania prowadzą do celu. Pożądane jest, by pod wpływem uwag nauczyciela dzieci podejmowały coraz to nowe badania i to nie tylko z pozycji poznawczych, lecz także dla osobistej satysfakcji, bo — jak pisze M. Kielar-Turska — „(...) rozwiązywanie problemu wiąże się z przeżywaniem przez dzieci przyjemności i radości"¹. ___________—-— --iM

W strategii rozwiązywania problemów można wyróżnić cztery etapy pracy nauczycielskiej:

— teoretyczne i praktyczne przygotowanie się do tej strategii,

— dobór odpowiednich problemów,

— stworzenie warunków do ich rozwiązywania,

— dobór właściwych technik rozwiązywania problemów.

Wśród zalet tej metody podkreślmy:

— samodzielne dochodzenie dziecka do wiedzy poprzez stopniowe badanie i odkrywanie,

— nabywanie umiejętności i rozwijanie sprawności moto-rycznych,

— rozwijanie cech indywidualnych składających się na osobowość dziecka,

— rozwijanie u dziecka umiejętności wartościowania siebie, swoich pomysłów i antycypowania skutków tych pomysłów oraz podejmowania decyzji na miarę tej oceny,

— możliwość stwarzania sytuacji, w których dziecko uczy się współdziałania z innymi, ich akceptacji,

— kształtowanie właściwych postaw społecznych i systemu wartości, norm i reguł postępowania.

W dydaktyce zaznacza się wyraźnie tendencja odchodzenia od metod transmisji wiedzy do metod o charakterze poszukującym (patrz szkoły alternatywne, szczególnie Wrocławska Szkoła Przyszłości). Konsekwencją tej tendencji jest ciągła zmiana wiel-

I' i iści grup uczniowskich w zależności od stosowanych metod I' szlałcenia. Jeżeli nauczanie jest głównie jednokierunkowe, czyli polega na przekazywaniu informacji od nauczyciela do ucznia, wówczas klasa może składać się z większej ilości osób. Natomiast kiedy kształcenie opiera się na interakcjach między nauczycielem i uczniami, jak również pomiędzy uczniami nawzajem, wówczas I łasa musi być stosownie podzielona, na większe lub bardzo małe grupy w zależności od zastosowanej metody. Konsekwencją omawianej zmiany jest również to, że coraz częściej mówi się dzisiaj o metodach uczenia się w szkole, a nie o metodach nauczania.

Występowanie ucznia w roli poszukiwacza wiedzy oznacza, źe jest on bardziej „twórcą" metod nauczania i uczenia się, aniżeli ich „konsumentem".

Coraz częściej samodzielnie podejmuje on wszelkie decyzje związane z własną edukacją według formuły: „planuj — pracuj — sprawdzaj".

R. Meighan² twierdzi, iż w zależności od organizacji procesu uczenia się można określić uczniów jako poszukiwaczy autonomicznych lub demokratycznych. O ile w działaniu autonomicznym uczeń staje się całkowicie odpowiedzialny za samego siebie, to demokratyczne uczenie się włącza go z tym wszystkim do grupy. Grupa ustala zakres treści, metod i środków, którymi będzie się posługiwać, czyli wtedy zespół: planuje — działa — sprawdza. Zgodnie z zasadami partnerstwa, nauczyciel wchodzi do grupy jako jeden z jej uczestników. Uczenie się autonomiczne i demokratyczne są wobec siebie komplementarne, gdyż grupa nastawiona jest na rozwój swoich uczestników.

Bardzo ważnymi w edukacji wczesnoszkolnej są metody Waloryzacyjne, często zwane eksponującymi³. Polegają na organizowaniu przeżyć dzieci, a na tej podstawie procesu oceniania, wartościowania. Służą one realizacji zadań wychowawczych, organizacji aktywności emocjonalnej i artystycznej, estetycznej

Kielar-Turska M., luk pomnym: dziecku w poznaniu Świnia. Warszawa 1992, s. 40.

Meighan R., Edukacja elastyczna. Jutro twojego dziecka deci/duje się dzisiaj. Warszawa

1991.

⁷' Wichura H., Metody kształcenia początkowego (w:) Praca nauczyciela i ucznia w klasach /-///. Red. T. Wróbel, M. Lelonek. Warszawa 1990, s. 75-99.