56315 PB250066

_racjj ich osiągnięć w nauce lub zachowaniu °^{u swego zadoW}°i^eszczególnej uwagi, co może przejawiać się w ufn_V^WrÓcenich¹s^apojrzeniu₃ nachyleniu się nad nimi, lekkim dotknię-Ciu ich ramion czy po prostu zbliżeniu się do nich. Nie wyklucza się także wzmocnień w postaci nagród lub umożliwiania korzystania z pewnych uprawnień czy przywilejów, jak np. pozwolenie na dłuższe oglą-i danie telewizji lub przebywanie poza domem.

Technika zawierania kontraktu stosowana była m.in. przez Janusza Techniko Korczaka (1958, s. 165 i n.). Polegała na sporządzaniu umowy między zawierania wychowawcą i wychowankiem np. w sprawie przestrzegania zasad hi- kontraktu gieny osobistej, przychodzenia w porę na posiłki i systematycznego odrabiania lekcji. Na ogół zakładano się o dwa cukierki. W wyniku zawartego kontraktu oczekiwano u chłopca czy dziewczyny stopniowej poprawy w zachowaniu lub w nauce. Zawieranie umowy rozpoczynano zazwyczaj od łatwo dającej się przezwyciężyć wady wychowanka. Poza tym starano się, aby w umowie nie zastrzegać sobie za mało („brać tyle, żeby wygrać”) i by nie zniechęcać się brakiem szybkiej poprawy.

Stosowana współcześnie technika zawierania kontraktu przybiera również postać ratyfikowanej umowy przez wychowawcę i wychowanka, nauczyciela i ucznia czy rodzica i dziecka. Treść zawartej umowy określa zadania i obowiązki, jakie powinny być spełnione, jak również warunki ich spełnienia, w tym zwłaszcza rodzaj i czas wykonania przez chłopca lub dziewczynę przyjętych zobowiązań czy zadań oraz przewidywany sposób gratyfikacji. Postuluje się także, aby zawarty z nimi (kontrakt był sprawiedliwy, czyli dostosowany do realnych ich możliwości, oraz dawał pełną gwarancję przewidywanej w umowie gratyfikacji. Ponadto przewiduje się wspólne ustalenie warunków umowy wyłącznie w znaczeniu pozytywnym. Tak np. może mieć ono następujące brzmię- nie: „Jeżeli w tym tygodniu będziesz starannie odrabiał lekcje, pozwolę ci pójść na dyskotekę”. Zawierany kontrakt ma też charakter jednostronny, tj. gdy dziewczyna lub chłopiec nie dotrzymują warunków umowy, nie są zobowiązani do świadczeń gratyfikujących dorosłych, z którymi taki kontrakt zawarli.

Umowę zawiera się w formie ustnej lub pisemnej. Zapis umowy w formie pisemnej może obejmować następujące dane: nazwiska osób ją zawierających, czas jej realizacji, zakres zobowiązań (zadań), jakie przyjmują na siebie: chłopiec czy dziewczyna i dorosły oraz ich podpisy (por. J. E. Walker, T. M. Shea, 1980, s. 63 i 67 i n.). Umowa wymaga więc akceptacji zarówno ze strony jednego, jak i drugiego jej uczestnika.

Technika sukcesywnej gratyfikacj i przyjmuj e często nazwę ekono-    Technika

mii żetonów (token economy), wzmacniania żetonowego {token rein- sukcesywr forcement) lub systemu żetonowego {token system). W technice tej gratyrikac

Techniki wzmacniania pozytywnego i negatywnego 251