ScanImage268

32 Społeczeństwo jednowymiarowe

jaśnienia ich treści w terminach czynności lub zachowania. Gwałtowny atak radykalnych empirystów (w dalszym ciągu, w rozdz. VII i VIII, będę badał ich roszczenia do bycia empirystami) dostarcza w ten sposób metodologicznego usprawiedliwienia dla zdemaskowania umysłu przez intelektualistów — usprawiedliwienia pozytywizmu, który w swym odrzuceniu transcendujących elementów Rozumu stanowi akademicki odpowiednik zachowania społecznie pożądanego.

Poza akademickim establishmentem „daleko-sięgająca zmiana wszystkich naszych nawyków myślowych” jest bardziej poważna. Służy ona skoordynowaniu idei i celów z ideami i celami wymaganymi przez panujący system, służy włączeniu ich do systemu, a odrzuceniu tych, które nie dadzą się z nim pogodzić. Panowanie takiej jednowymiarowej rzeczywistości nie oznacza dominacji materializmu ani tego, że wyczerpuje się aktywność duchowa, metafizyczna i artystyczna. Przeciwnie, istnieje wiele zaleceń w rodzaju: „Módlcie się razem w tym tygodniu”, „Dlaczego nie doświadczyć Boga”, zen, •egzystencjalizm i sposoby życia bitników etc. Jednak takie sposoby protestu i transcendencji nie są już sprzeczne i negatywne wobec status quo. Stanowią one raczej obrzędową część praktycznego zachowania, jego negację nieszkodliwą i szybko są wchłaniane przez status quo jako część jego uzdrowieńczej diety.

' Jednowymiarowa myśl jest systematycznie wspierana przez tych, co robią „ politykę, oraz ich dostarczycieli masowej informacji. Ich uniwersum dyskursu wypełnione jest samo-uprawomocniając/ymi się hipotezami, które bezustannie i w sposób zmonopolizowany powtarzane, stają .się hipnotyzującymi definicjami lub nakazami. Przykla-dowo, „wolne” są te instytucje, które działają (i które podlegają działaniu) w krajach Wolnego Świata; inne, wykraczające poza to sposoby [przejawiania się] wolności z definicji są albo anarchizmem, komunizmem, albo propagandą. „Socjalistyczne” są wszelkie wtargnięcia w prywatne poczynania nie podejmowane przez same prywatne przedsiębiorstwa (lub kontrakty rządowe), takie jak powszechne ubezpieczenia zdrowia, lub ochrona przyrody przed zbyt postępującą komercjalizacją, lub ustanowienie usług publicznych, które mogą godzić w prywatny zysk. Totalitarna logika faktów dokonanych posiada swój Wschodni odpowiednik. Tam wolność jest sposobem życia ustanowionym przez reżim komunistyczny, a wszelkie inne, transcendujące przejawy wolności są albo kapitalistycznym, albo rewizjonistycznym, albo lewicowym sekciarstwem. W obydwu obozach idee nie-ope-racyjne są niebehawioralne i wywrotowe. Ruch myśli zostaje zatrzymany przed barierami, które jawią się jako granice samego Rozumu.

Takie ograniczenie myśli nie jest z pewnością czymś nowym. Rozwijający się nowożytny racjonalizm, zarówno w swej formie spekulatywnej jak i empirycznej, ukazuje uderzający kontrast między skrajnie krytycznym radykalizmem w metodzie naukowej i filozoficznej, z jednej strony, i bezkrytycznym kwietyzmem w postawie wobec oficjalnych i funkcjonujących instytucji społecznych, z drugiej. Tak więc Kartczjańskie ego cogitans miało pozostawić nietknięte „wielkie ciała publiczne”, a Hobbes utrzymywał, że „to, co teraźniejsze, zawsze powinno być przekładam', podtrzymywane i oceniane najlepiej”. Kant zgadzał się z Lockiem w usprawiedliwieniu rewolucji, jeśli udaje jej się zorganizować całość i nie dopuścić do przewrotu, oraz kiedy jej się to udaje.

6 — Człowiek jednowymiarowy