56360 kem32

Fenrir 64

przyczyniły się do powstania cudownych, kamiennych żaren zwanych —> Grotti. Później wojowały w Szwecji, może jako —> wal-kyric, aż dostały się do niewoli szwedzkiego władcy —> Fjólnira, który sprzedał je swemu przyjacielowi —» Frodiemu. Nowy pan nakazał im mielenie na Grottim złota, szczęścia i pokoju, pozwalając odpoczywać tylko tak długo, jak trwa milczenie kukułki albo śpiewanie pieśni. Po jakimś czasie straszliwie utrudzone młynarki zbuntowały się. Zaśpiewały własną pieśń przepowiadającą ciemięzcy bliską śmierć z ręki —> Hrolfa i zmełły przeciw niemu wikińską flotyllę —> Mysinga, który jeszcze tejże nocy zabił Frodiego (niekonsekwencja wynika / próby pogodzenia dwóch różnych tradycji) i zgarnął olbrzymie łupy, w tym żarna Grotti i obie olbrzymki. Na swoim okręcie zwycięzca zażądał od niewolnic mielenia soli. Pod jej ciężarem okręt zatonął i odtąd morze jest słone, a woda wpadająca do otworu w Grottim utworzyła wielki wir (svelgr).

A. Khenbauer, Frodi und seine Friede, (w pr. zb.:) Festgabe fur Otto Hójler mm 75. Geburstag, Wicn 1976.

FENRIR (Fenrir), syn —> Fok i ego i olbrzymki -5 Angrbody, brat —> Midgardsor-ma i -» Hel¹, ojciec —> Hatiego i —> Skólla, monstrualny wilk znany też jako Ulf (Ulfr - „Wilk”, tzn. wilk par excellence), Fenrisulf (Fenńsulfr / *Fen-hrts-ulfr - „Wilk z Bagiennej Gęstwiny”?), —> Wanargand i prawdopodobnie —» Thjodwitnir.

Bogowie wcześnie odebrali demoniczny pomiot matce i wychowywali u siebie, choć karmić go miał odwagę tylko —» Tyr. Wilk rósł nadzwyczaj szybko, a ponieważ wszystkie przepowiednie ostrzegały, że zgotuje zgubę swoim opiekunom, zdecydowano się unieszkodliwić go; zabicie potwora było wykluczone, ponieważ znalazł się pod boskim dachem. Sporządzono tedy żelazne pęta zwane —> Fading, ale Fenrir zerwał je. Wkrótce powtórzono próbę z dwa kroć mocniejszym łańcuchem —> Dromi, ale i on nie oparł się mocy Wilka. Wówczas —> Skirnir zamówił u —» karłów (ciemnych —» alfów) specjalne więzy i otrzymał magiczny sznur —> Gleipnir. Bogowie zwabili Fenrira na wyspę Lyngwj leżącą na jeziorze Amswartnir i tam przeprowadzili trzecią próbę. Podejrzliwy potwór zażądał jednak gwarancji bezpieczeństwa i Tyr dobrowolnie włożył mu prawicę w paszczę. Gleipnir okazał się niemożliwy do zerwania i bogowie święcili triumf, ale Tyr został kaleką. Zwycięzcy - dla całkowitego unieruchomienia monstrum - koniec Gleipnira zwany Gelgja (Gelgja) przeciągnęli przez kamienną płytę Gjóll (Gjąll - „Hucząca”) i przywiązali do wielkiego głazu Thwiti (Puiti), a następnie i płytę, i głaz głęboko zakopali. Na koniec wrazili Wilkowi w paszczę miecz tak, że rękojeść tkwiła pod jęzorem, a sztych wbijał się w podniebienie: z rozwartego w ten sposób pyska spływała jadowita piana tworząc rzekę Wan (Van - „Nadzieja”). Tak Fenrir cierpieć będzie do końca świata. W przeddzień —» Ragnaróku wyrwie się z pęt i z paszczą rozwartą od ziemi do nieba („a gdyby miał miejsce, rozwarłby ją i szerzej”), zionąc ogniem z nozdrzy, ruszy przeciw bogom. Do walki z nim stanie -» Odin, ale Wilk pożre go, sam jednak zginie zaraz potem z ręki —> Widara.

Fenrisulf: zob. Fenrir.

FENSALIR: {Fensalir- „Błotniste Sale”?), budowla w Asgardzie, niezwykłej piękności siedziba bogini —» Frigg. Nic bliższego o Fensalirze nie wiadomo.

FlMAFENG I ElDIR (Fimafeng - „Zręczny Żywiciel”, Eldir- „Kucharz”), doskonali służący władcy mórz -> Agira, którzt przygotowali sławną ucztę w domostwie swego pana i zasłużyli na pochwały biesiadujących bogów. Sielankowe przyjęcie wywołało zazdrość —> Lokiego, który zamordował Fimafenga i - mimo ostrzeżeń Eldira - wtargnął na ucztę, obraził wszystkich zebranych wytykając im głośno najbardziej wstydliwe postępki, a wyszedł dopiero pa przybyciu budzącego lęk —> Thora.

FlMBULWETR: zob. Ragnarók.

Finnowie

“

Horagalles i elementy jego kultu. Rysunki na lapońskich 1 )ębnach sza ma ń skich

FlNNOWIE (Finnar- zapewne „Łowcy”, „Myśliwi”; pnorcl. *finpan- „znajdować”, pierwotnie „polować; myśliwy”; stnord. finna „ts.”), ogólna nazwa skandynawskich 1'grofinów, tj. zarówno dzisiejszych Finów, jak i Karelów, a także Lapończyków (Saamów), mieszkańców Finnlandu na wschodzie oraz Finnmórku na północy i północnym wschodzie półwyspu. Mity najwyraźniej identyfikowały ich z ciemnymi alfami (więc również z -> karłami; por. imię jednego z nich - Finn) i przyznawał) im wysokie umiejętności kowalskie oraz biegłość w —> magii (por. zabójcze czary wiedźmy Huld; zob. Wanlandi; Wisbur); / chrześcijańskich zwodów praw wynika, że Finnom przypisywano budzenie z wiecznego snu zmarłych dla pozyskania mocy wieszczej (zob. wól wy). Przekonanie o magicznych możliwościach Finnów sprawiło, że nawet Morze Białe, którego wybrzeża zasiedlali, nazywano Ganclwik (Gandvtk - dosł. „Czarnoksięska Zatoka”). Imiona pojawiających się w północnogermańskiej mitologii Finnów nawiązują do subark-tycznego klimatu obszarów przez nich zajmowanych: Drifa (Drifa- „Zamieć”), Snjar (Snjar- „Śnieg”), Frosti (Frosti - „Mróz”; lak zwał się również jeden z karłów).

Najstarsze dane o Firmach pochodzą od Tacyta (Fermi: por. późniejsze Phinnoi w Nauce geograficznej Klaudiosa Ptolemajo-sa), który w Germanii pisał, że „wyróżniają się zdumiewającą dzikością i wstrętnym ubóstwem”. Jordanes nazywał ich Screre-fennae, Prokopiuszowi z Cezarei znani byli natomiast jako Skrithiphinoi, a w staroan-gielskim poemacie Widsidh pojawiają się pod nazwą Scridefinnas; pierwsza część tych wariantów etnikonu pozostaje w związku ze stnord. skrida - „ślizgać się [na nartach]” (por. slang, ser i ckm; stsaks. scridan: stwniem. skritan; śrwniem. schrilen; niem. schreiten; szw. skrida; hol. schrijden) i stąd przekłada się ją „Kroczący na Nartach Finowie”, „Narciarze Finowie”. Paweł Diakon w I księdze Historii Longobardów nazywał ich Scritobini (zdaniem uczonego benedyktyna pierwsza część nazwy znaczy „skakać”). Powtarzając starą opinię utrzymywał, że „ich rozum nie różni się niczym od rozumu dzikich zwierząt” i powiadał, że „ścigają zwierzynę posługując się w jakiś sposób drzewem zakrzywionym na kształt łuku”. Używanie nart pierwotnie było oczywiście obce skandynawskim Germanom, więc zastosowanie tego sposobu przemieszczania się traktowali jako kulturową innowację, której wprowadzenie przypisywali, zdaje się, —» Ullowi; związek —» Skąd i z nartami jesi najprawdopodobniej wtórny i bodajże wynika z łączenia jej z leżącym na północy i mroźnym —» Jótunheimetn.

Norweska literatura zasadniczą różnicę między „swoimi” (Norwegami) a Fin nami widziała nie - jak południowi mędrcy przez wieki przepisujący obiegowe wyobrażenia - w poziomie intelektualnym, ale w osiadłym trybie życia pierwszych i koczownictwie drugich. Pochodzący z pierwszej połowy XVII w. rękopiśmienny tekst pt. 0 wyspach u wybrzeży Norwegii wskazuje fiord Malang (Malang); dziś Malangen) jako granicę między terenami zajętymi przez „właścicieli zagród” (bumerin) a obszarami Finnów: „Jest tam fiord, który zwie się Malang; oddziela on Finnmórk [dziś Finnmark] od właścicieli zagród”.