56585 IMGD52 (2)

Edukacja alternatywna 141

dzy dostarcza sztuka. W dziełach sztuki szkielet naukowego poznania zostaje wypełniony żywą, ludzką treścią. Dzięki sztuce świat zostaje nie tylko pojęty, ale i przeżyty. Według antro-pozoficznej koncepcji sztuka jest zdolna skupić światło wszechświata. Dzieła sztuki ujawniają to, co ponadzmysłowe i ponadczasowe. Takie możliwości posiadają poezja i muzyka. Szczególna wartość sztuki polega na tym, że zwraca się ona zarówno do ludzkiego umysłu, jak i do ludzkiego serca.

Wielkie znaczenie w pedagogicznej koncepcji R. Steinera posiada nie tylko sztuka przeżywana, ale także — może nawet w większym stopniu — własna aktywność twórcza dzieci i młodzieży. Różnorodne formy tej aktywności — plastyczna, muzyczna, teatralna — zaspokajają bowiem naturalną dla młodych ludzi potrzebę działania. Twórcza aktywność dzieci i młodzieży jest takim działaniem, w którym „zatrudnione" są nie tylko ręce, ale także zmysły i umysł, intuicja, uczucia i wyobraźnia. Jest też swoistym stadium przejściowym między zabawą a pracą.

Aktywność ta — podobnie jak zabawa — jest manifestacją wolnej natury człowieka, ale równocześnie — podobnie jak praca — wymaga przezwyciężenia oporu materii oraz uwzględnienia określonych społecznych konieczności.

W tym ujęciu aktywność twórcza dzieci i młodzieży jest także przygotowaniem do przyszłej, prawdziwie ludzkiej pracy — takiej pracy, która zawierać będzie i radość, i powagę, która dostarczy człowiekowi autentycznej satysfakqi. Sztuka ujawnia całościowy obraz świata oraz umożliwia całościową jego percepqę.

Specjalną rolę w pedagogice waldorfskiej odgrywa stworzona przez samego R. Steinera przy współpracy jego żony Marii von Sivers, całkowicie nowa dziedzina sztuki — eurytmia. Jest to, najogólniej mówiąc, sztuka ruchu — takiego ruchu, który wyraża życie wewnętrzne człowieka oraz jego stosunek do świata i wszechświata. Ten ruch pozwala na wydobycie i ujawnienie ukrytego znaczenia zawartego w wypowiedziach słownych. Eurytmia sprawia, że to, co niesłyszalne, staje się widzialnym. Ruch potrafi bowiem często wyrazić więcej aniżeli ujawniają słowa. Eurytmia jest —..jak ją określał R. Steiner — „widzialnym śpiewem".