56693 p62 Chądzyński Region i jego rozwój 07

Region i jego rozwój w warunkach globalizacji

ju następowało wzdłuż szlaków komunikacyjnych, powstały tzw. osie rozwoju¹*². Przy czym oś należy rozumieć szeroko, nie tylko jako linię komunikacyjną, ale jako pasmo ważnych lokalizacji, pasmo skupisk ludności itp. Osie postrzegane były jako ważny element rozwoju ekonomicznego, gdyż ich potencjalna siła przyciągania czynników prorozwojowych jest większa, od tej jaką dysponują pozostałe części terytorium. Osie stanowią zatem rodzaj działalności motorycznej, selektywnie przyczyniając się do rozwoju części obszarów, peryfeiyzując pozostałe.

J.R. Lasuen w swej teorii podkreślał związek wzrostu gospodarczego z urbanizacją. Wprowadził pojecie skupiska (cluster), wyjaśniając, iż innowacje występują w czasie i przestrzeni w formie skupisk, tworząc regionalne bądź sektorowe bieguny wzrostu. Absorpcja innowacji determinuje postęp gospodarczy. Szczególna rola w tworzeniu innowacji przypisywana jest aglomeracjom. Dzięki powiązaniom podmiotów gospodarczych działających w biegunach wzrostu, rozwój gospodarczy ulega dyfuzji na peiyferie. Natomiast innowacje te stają się zewnętrznymi determinantami rozwoju dla sektorów i miejsc peryferyjnych. J.R. Lasuen wysunął hipotezę, że obecny system biegunów wzrostu jest następstwem oddziaływania minionego systemu innowacji, natomiast nowsze systemy innowacji generują nieustannie nowsze systemy biegunów. Przy czym autor wyróżnił regionalne i zarazem sektorowe bieguny wzrostu (sektorowe skupiska zakładów związanych z regionalną działalnością eksportową).

Jedną z najbardziej znanych teorii centrum i peryferii opracował Amerykanin J. Friedmann. Podobnie jak J.R. Lasuen, dążył do skonstruowania ogólnej przestrzennej teorii rozwoju regionalnego (spolaryzowanego). W swych rozważaniach korzystał z dorobku swych poprzedników, wprowadzając jednocześnie nowy element - kryteria pozaekonomiczne (socjologiczne, polityczne, psychologiczne). Rozwój zdefiniował jako „(...) nieciągły, skumulowany proces, którego sekwencje pojawiają się na skutek innowacji, w wyniku których powstają bieguny wzrostu, a w końcu rozległy system innowacji Procesy te zachodzą w przestrzeni, są bowiem zależne od ludzkich działań i społecznych interakcji, a te uwidaczniają się właśnie w przestrzeni"¹⁶³.

Szybszy rozwój obszarów zurbanizowanych spowodowany jest istnieniem korzystniejszego klimatu dla powstawania, dyfuzji i adaptacji innowacji. Centrum postrzegane jest jako rdzeń obszaru {core region), w którym powstają bodźce rozwoju. Centrum rozwoju to obszar charakteryzujący się dużą koncentracją innowacji, pozostałe obszary to peryferie, które są uzależnione od centrum (kopiują jedynie innowacje i nie mogą wytworzyć własnych czynników wzrostu)¹⁶⁴. Obszary te są ze sobą ści-

¹⁴² Stackelberg von K., Hahne U., Teorie rozwoju.... op. cii., 1998, s. 74. i*i Stackelberg von K., Hahne U.. Teorie rozwoju.... op. dl.. 1998, s. 82.

¹⁶⁴ Szerzej: M. Baczwarow, A. Suliborski. Kompendium wiedzy.... op. cii.. Warszawa-Łódź 2002.